تغییر پارادایم ها در اصول طراحی شهری؛ از مؤلفه های کالبدی و اجتماعی و ادراکی به رهیافت مکان سازی

این مقاله، از سنخ مقالات مروری ـ تحلیلی است و بر پایه روش‌های توصیفی و تحلیل داده‌های ثانویه (اسنادی)، تغییر پارادایم‌ها در اصول طراحی شهری را از مؤلفه‌های کالبدی و اجتماعی و ادراکی به سمت رهیافت مکان‌سازی مورد بررسی قرار می‌دهد. مکان‌سازی در دهه‌های اخیر و به ویژه از اوایل دهه 90 میلادی به بعد، به عنوان رهیافتی جدید در طراحی شهری مطرح شد که بیشتر به دنبال ارتقای نقش مکان‌های عمومی پایدار با هویت خاص، مطابق با نیازها و خواسته‌های انسانی و در برگیرنده فعالیت‌های اجتماعی در جوامع محلی است. نوشتار حاضر، در آغاز به مؤلفه‌های کالبدی ـ بصری و رهیافت‌های سنتی در اوایل قرن بیستم می‌پردازد؛ و غالباً رویکردهایی محصول‌گرا را که جنبه‌های کالبدی، زیبایی‌شناسانه و ظاهری فضاهای شهری را دربرمی‌گیرند، مد نظر قرار می‌دهد. سپس رهیافت اجتماعی و ادراکی مورد بررسی قرار می‌گیرد که از اوایل دهه 1960 تا اوایل 1980 میلادی، در مقابل مؤلفه‌های کالبدی و بصری در پاسخ به افزایش حس تعلق با بحث درباره پیدایش رهیافت مکان‌سازی در اوایل دهه 90 میلادی پایان می‌یابد. یافته‌های این مقاله با استفاده از تبیین اصول و مؤلفه‌های کیفی در رهیافت‌های طراحی شهری، حاکی از وجود توجه روزافزون به رهیافت مکان‌سازی و گرایش بیشتر به سمت توسعه پایدار در طراحی مکان‌های عمومی است.