تعیین نوع کاربری‌های آسیب پذیر و معیارهای مکان گزینی فضائی – کالبدی آنها با تاکید بر بحران‌های غیرطبیعی (پدافندغیرعامل) به روش AHP (نمونه موردی شهر سبزوار)

با افزایش سریع جمعیت جهان، هرروز این جمعیت بیشتر در شهرها متمرکز می‌شوند به طوری که امروزه حدود نیمی از جمعیت کره زمین در شهرها ساکن هستند. پیش‌بینی شده است برای 20 سال آینده از 2.2 میلیارد جمعیتی که به ساکنین زمین اضافه خواهند شد، 2.1 میلیارد ساکن شهرها خواهند بود. انتظار می‌رود 2 میلیارد از این جمعیت در شهرهای کشورهای درحال ‌توسعه متولد شوند(UNDP Annual Report, 2003). لذا یکی از موارد مهم تامین امنیت در شهرها می‌باشد. با درک این موضوع وشناخت هرچه بیشتر ازپدافند غیرعامل و عوامل و مؤلفه‌های شکل دهنده آن و همچنین تأثیرآن در امنیت کشور می‌توان راه‌هایی را جستجو کرد که بتوان خسارات، ضایعات و تلفات را کاهش‌ داد. باتوجه به اینکه کشور ایران به دلیل شرایط سیاسی به وجود آمده بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و موقعیت جغرافیایی منحصربه فرد، در سه دهه اخیر همواره مورد تهدیدهای سیاسی، اقتصادی و نظامی بوده است لزوم توجه به این شاخصه در طرح­ریزی وبرنامه­ریزی شهری اهمیت دوچندان پیداکرده است(Youngs,2008:14). از موضوعات حائز اهمیت که می­بایست در بحث پدافند غیرعامل و مدیریت بحران رعایت شود موضوع مکانیابی کاربری‌ها به ویژه کاربری‌های آسیب‌پذیر (که با عملیات امداد و نجات ارتباط مستقیم دارند) است. لذا هدف از این مطالعات دستیابی به شناسائی نوع کاربری‌های  تحت تاثیر در زمان بحران و تعیین معیارهای مکانیابی کاربری‌های تحت تاثیر در زمان بحران از نگاه شاخص‌های فضائی – کالبدی (موثر در مکانیابی کاربری‌ها) می‌باشد تا بتوان در تهیه طرح‌های توسعه و عمران به عنوان ضوابط و مقررات ملاک عمل، مورد استناد قرارگیرد. این امر با توجه به شرایط شهر سبزوار صورت پذیرفته است. ازاین‌رو ابتدا متون و مفاهیم مرتبط با پدافند غیرعامل، مدیریت بحران و مکانیابی کاربری‌ها، بررسی و سپس تعریف کاربری‌های آسیب پذیر و تعیین شاخص‌های مناسب مکانیابی این نوع از کاربری‌ها در زمان بحران شناسایی شده است. در گام بعدی با بررسی اسناد و نقشه‌های شهر سبزوار شاخص‌های شناسایی شده به ترتیب اهمیت برای شهر سبزوار اولویت‌بندی گردید.در پایان به کمک روش AHP-GIS مکان­های بهینه برای این مراکز شناسایی شده­اند. نتایج مطالعه حاکی از آن است که با توجه به شرایط و ویژگی­های شهر سبزوار معیارهای سازگاری، آسایش، کارآیی، مطلوبیت، سلامتی و استانداردهای ایمنی در مکانیابی کاربری‌های آسب پذیر دارای بیشترین اهمیت می­باشد.