تحلیل محتوای نظریه‎های مبتنی بر همکاری کسب‌وکارها با تأکید بر کارکردهای شبکه‎سازی

هدف: شبکه‎سازی، نوعی استراتژی سازمانی برای کنشگران شبکه به‎شمار می‎رود و کارکردهای متعددی دارد. این کارکردها که با محوریت جریان منابع و اطلاعات آغاز می‎شوند، در نهایت به منافع اقتصادی برای عناصر شبکه منجر خواهند شد. بر این مبنا، نظریه‎های متعددی با همکاری‎های کسب‌وکار در قالب شبکه‎ها و پیوندهای چندجانبه توجه کرده‎اند که این توجه برای درک کارکردها و مزایای شبکه حائز اهمیت است. در این راستا، هدف اصلی تحقیق حاضر تبیین کارکردهای شبکه‎سازی از زاویه ‎دید شش نظریه شامل هزینه مبادله، ادغام و اکتساب، وابستگی منابع، نمایندگی، محوریت منابع و اتحادهای استراتژیک بود. روش: این مطالعه با رویکردی استقرایی و با استفاده از تحلیل محتوای کیفی هدایت شد. با بهره‎گیری از تکنیک‎های نمونه‎گیری گلوله برفی و نظری، 41 عنوان مقاله با محوریت نظریه‎های نام‌برده انتخاب و به روش کیفی تحلیل شدند. یافته‎ها: در رویکرد تحلیل محتوا، پس از انتخاب واحد تحلیل و واحدهای معنایی، مضامین تبیین‎کننده کارکردهای شبکه‎سازی تحت عنوان «کسب منابع و بهبود مزیت رقابتی»، «توسعه قدرت کنترلی و بهبود ساختار مدیریتی» و «تعدیل ظرفیت‎ها و متنوع‎سازی» در شرکت‎ها شناسایی شدند. نتایج نشان داد، برخی از نظریه‎ها در خصوص ارتباط و شبکه، دیدگاه اقتصادیِ صرف داشتند، در حالی که برخی دیگر با نگاهی چند بعدی به موضوع مد نظر پرداخته و مقولاتی همچون تعاملات و تنوع کنشگران را نیز مورد توجه قرار داده بودند. به‌طور کلی، نتایج نشان داد که نظریه‌های ادغام و اکتساب و وابستگی منابع به‌طور مناسب‌تری مضامین تبیین‌کننده کارکردهای شبکه‌سازی را توضیح می‌دهند. نتیجه‎گیری: دیدگاه ادغام و اکتساب و نیز اتحادهای استراتژیک از جمله نظریه‎هایی محسوب می‎شوند که به نقش‎های ارتباطی و اقتصادی شبکه‎ها به‎صورت آمیخته و متوازن توجه کرده‎اند. به‎طور کلی، تحقیق حاضر برای انتخاب مقالات مورد مطالعه، به‎طور چشمگیری بر محتوا و بنیان‎های آن در تبیین نظریه‎های نام‌برده متمرکز شد و بر این اساس، دیدگاه‎های انتقادی مربوط به این نظریه‎ها مورد توجه قرار نگرفت؛ از این رو، لازم است در مطالعات آتی رویکردهای انتقادی در این باره مد نظر قرار گیرد.