تحلیل شاخص‌های سنجش و ارزیابی فناوری و نوآوری در اسناد بالادستی کشور

هدف این مقاله استخراج شاخص‌های بخش فناوری و نوآوری از اسناد بالادستی همچون نقشه جامع علمی کشور و برنامه پنج ‌ساله ششم توسعه، و بررسی چگونگی همراستایی آنها با شاخص‌های مشابه در گزارش ملی پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور، و نیز بررسی وضعیت فناوری و نوآوری ایران بر مبنای هدف‌گذاری‌های اسناد بالادستی است. این پژوهش توصیفی- تحلیلی است که با رویکرد علم‌سنجی به منظور بررسی تطبیقی شاخص‌های سنجش و ارزیابی فناوری و نوآوری در اسناد بالادستی انجام شده است. برای مقایسه و تحلیل وضعیت موجود با وضعیت مطلوب از داده‌های گزارش ملی پایش و ارزیابی بخش‌های آموزش، پژوهش و فناوری کشور در سال 97 در بازه زمانی 5 ساله 1393 تا 1397 (2018-2014) استفاده شد. مقایسه شاخص‌های ارزیابی فناوری و نوآوری نشان داد همپوشانی اندکی بین شاخص‌های پایش و اسناد بالادستی وجود دارد و در برخی موارد نظام پایش قادر به پاسخگویی به اسناد بالادستی از وضعیت علم و فناوری ایران نیست. بنابراین شاخص‌های نظام پایش نیاز به بازنگری و همپوشانی بیشتر با اسناد بالادستی دارد. شاخص‌های مطرح و کمیت‌های مطلوب در هر دو سند بالادستی نیازمند روزآمدسازی با شرایط کنونی و همسوسازی‌اند. همچنین ایران در مقایسه با کمیت‌های مطلوب در برخی شاخص‌ها، عملکرد مطلوب و در تعدادی عملکرد نامطلوب داشته ‌است. برای نمونه جهش خوبی در شاخص «تعداد بنگاه‌های دانش‌بنیان» داشتیم اما در برخی شاخص‌ها همچون «تعداد اختراع‌ها و اکتشافات به ثبت رسیده به تفکیک ملی و بین‌المللی» با مقدار مصوب اسناد بالادستی فاصله بسیار داریم.