تحلیل ساختاری مواد و تکنیک به کاررفته در تزئینات ازاره ی سنگی دوره صفوی (نمونه مطالعاتی بقعه ی شاه عباس ثانی قم )

مقبره ی شاه عباس دوم در جوار ضریح مطهر حضرت معصومه سلام ا... علیها، از لحاظ معماری و تزئینات، ازویژگی های شاخص بناهای دوره ی صفوی برخوردار است. ازاره های سنگی بقعه با گل های رنگی تزئین شدهاست. تزئینات و نقاشی روی سنگ در کنار انواع تزئینات معماری صفوی دیده می شود. نقاشی رنگ وروغن وطلاکاری از آن جمله است. هدف این پژوهش، شناخت و تحلیل مواد و مصالح و تکنیک اجرای این نقوش رویسنگ در دوره صفوی و مقایسه نتایج حاصله با بناهای شاخص این دوره است. به این منظور تزئینات رنگیبر روی ازاره سنگی بقعه شاه عباس ثانی قم برای مطالعه در این پژوهش انتخاب گردید. در این پژوهش پساز معرفی تزئینات مورد مطالعه، به شناسایی رنگدانه ها و بست ها با روش های دستگاهی پرداخته شده است.از روش FTIR برای شناسایی مواد آلی، چسب ها و بست نمونه ها و از روش XRF برای شناسایی عناصرموجود در نمون هها و برای شناسایی تکمیلی بعضی رنگدانه ها از میکروسکوپ نوری ) OM ( مجهز به نورپلاریزان استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که رنگدانه های موجود از این قرارند: رنگ سفید: سفیدآبسرب، رنگ قرمز: سرنج به علاوه اُخرا، رنگ آبی: لاجورد، رنگ سبز: زنگار مس به علاوه مالاکیت و رنگ طلا:فلز طلا، که همگی رنگ های معمول در نقاشی دیواری صفوی بوده اند. از فلز طلا به صورت طلاچسبان استفادهشده است. شناسایی رنگدانه اُخرا با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به فیلتر پلاریزان انجام شد. اگرچهزرده تخم مرغ در نمونه های مورد بررسی یافت شد، به دلیل سنگی بودن تکیه گاه، احتمال تمپرا بودن تکنیکنقاشی بسیار ضعیف است. در تمامی نمونه ها آثار روغن بزرک یافت شد که م یتواند به منظور پوشش نهاییو محافظ روی تزیینات به کار رفته باشد. مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج بررسی های نقاشی دیواری چندبنای شاخص صفوی، مطابقت رنگدانه های شناسایی شده در بقعه ی شاه عباس دوم با رنگدانه های معمول درنقاشی دیواری دوره صفوی را نشان می دهد.