تبیین ارتباط میان مورفولوژی شهری و جمعیت (مطالعه‌موردی: محلات مسکونی با تاکید بر نیمه شمالی شهر تهران)

در سال 2018، حدود پنجاه و پنج درصد جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می­کرده و پیش­بینی می­شد تا سال 2050، به شصت و هشت درصد افزایش یابد. افزایش روزافزون جمعیت شهرها، استفاده بهینه از محلات شهری جهت اسکان جمعیت را مورد تأکید قرار می­دهد. مورفولوژی شهری از موضوعاتی است که با جمعیت­پذیری محلات مرتبط است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی شاخص­های مورفولوژی در مقیاس میانی و تبیین رابطه میان مورفولوژی محلات مسکونی و جمعیت ساکن در آنان است. در این مقاله ابتدا بر اساس رویکرد درونی– شناختی نظرات اندیشمندان حوزه مورفولوژی مورد بررسی قرار گرفته و معیارهای «تنوع کاربری»، «الگوی شبکه معابر»، «فشردگی»و «الگوی شبکه حمل­و­نقل عمومی» در 9 شاخص در مقیاس محلی شناسایی شد. سپس شاخص­ها به روش چیدمان فضا و تحلیل شبکه به وسیله نرم­افزارهای Depthmap10 و GIS در 12محله شهر تهران سنجش گردید. در گام بعدی، ابتدا نرمال بودن داده­ها به روش آزمون«کولموگروف-اسمیرنوف» بررسی و  به روش همبستگی دوسویه پیرسون و به کمک نرم افزار SPSS16، همبستگی متغیرهای مورفولوژی با شاخص جمعیت محلات مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان می­دهد شاخص هم­پیوندی با شدت 724/0 دارای بیشترین همبستگی و دسترسی به حمل­و­نقل عمومی با شدت 578/0 دارای کمترین همبستگی با شاخص جمعیت می­باشد. بررسی شدت همبستگی­ها، فرصت اولویت­بندی مناسب­تر جهت مداخله در بافت موجود محلات با هدف اسکان جمعیت را فراهم می نماید. با نگاه کاربردی از نتایج حاصل می­توان در زمینه معیارهای ارزش گذاری گزینه­های طراحی محلات مسکونی، انتخاب شبکه معابر و سنجش کمی و کیفی طرح­های آماده سازی در راستای اسکان جمعیت بیشتر و تدوین ضوابط طرح­های تفصیلی استفاده نمود.