تاریخچه‌ی سیاست‌گذاری مبارزه با اعتیاد در ایران؛ مارپیچ بی‌انتها؛ قصه‌ی پر غصه‌ی ستیز یا سازش

از زمان صدور نخستین فرمان دولتی در باب مبارزه با اعتیاد در زمان شاه طهماسب صفوی تا امروز، 493 سال می‌گذرد، پنج قرن یا شانزده نسل. با توجه به زیا‌ن‌های ذاتی اعتیاد و زمینه‌سازی آن برای بسیاری از نابه‌سامانی‌های پزشکی – روانی – اجتماعی دیگر، شایسته است نگاهی به تاریخ طولانی مبارزه با اعتیاد در ایران بیندازیم و برنامه‌هایی را که در 5 قرن گذشته توسط دولت‌ها ارائه شده است، بازبینی کنیم و عبرتی بگیریم. در مورد اینکه پس از چند بار مصرف مواد مخدر؛ تغییرات زیستی و وابستگی بدنی پدید می‌آید، تردیدی نیست. اما نکته‌ی مهم آن است که نخستین مرتبه‌ی مصرف مواد مخدر و محرک، مطلقاً تحت تأثیر نیاز بدنی یا به اجبار نیست. در صورت اعتیاد، البته باید بررسی و سم‌زدایی و توان‌بخشی زیر نظر پزشک، پرستار و مددکار انجام گیرد. اما این بدان مفهوم نیست که معتاد یک بیمار معصوم است. همان‌گونه که اوباشی که با چاقو یکدیگر را مجروح کرده‌اند، ابتدا تحت مراقبت پزشکی قرار می‌گیرند و سپس در دادگاه محاکمه و به تحمل کیفر محکوم می‌شوند، معتاد هم باید ابتدا مورد مراقبت پزشکی قرار بگیرد و سپس به جرم او که قانون‌شکنی و تجاوز به حقوق دیگران از جمله اقتصاد و امنیت مملکت است، باید در دادگاه رسیدگی شود. اگر چاقوکش و متجاوز جنسی و سارق و جانی را به عنوان کسی که به این کارها معتاد است به عنوان بیمار؛ مصون از مجازات بدانیم، آن‌گاه حق داریم این امتیاز را هم برای معتاد به مواد مخدر و محرک قائل شویم. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد مصرف مواد مخدر و محرک، میزان ارتکاب جرایم تهاجمی را دست کم تا هشتصد درصد (هشت برابر) افزایش می‌دهد .با این ادله‌ی تاریخی و شواهد علمی به نظر می‌رسد بازنگری کلی در موضوعات مربوط به اعتیاد ضرورت داشته باشد.