تأثیر هیدروپلیتیک بر مناسبات عراق و ترکیه با تأکید بر دجله و فرات

منازعات آبی زمانی اتفاق می‌افتد که یک منبع آبی، گستره‌ای بیش از یک کشور داشته باشد و کشورها در نحوه استفاده از آن اختلاف نظر داشته باشند. خاورمیانه از مناطقی است که با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند. از مهمترین مناطق بالقوه بحران، حوضه دجله و فرات است که برخلاف دیگر حوضه‌ها با مازاد آب و عدم توافق در تقسیم عادلانه روبرو است. امروزه ترکیه با اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و احداث سدهای متعدد میزان آب فرات را برای سوریه و عراق کاهش داده است و موجبات اعتراض آنها را در پی داشته است. این دو کشور خواهان ایجاد یک توافقنامه و تقسیم عادلانه بوده و این دو رود را بین المللی می‌خوانند، در حالی که ترکیه این دو را رودهای سرزمینی می‌داند. سوریه و عراق در شرایط فعلی توان مقابله با ترکیه را ندارند. از جمله طرح‌های ترکیه در فرات، پروژه‌های گاپ و ماناوگات و خط لوله صلح می‌باشد. این مقاله به دنبال آن است که با روشی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی وضعیت هیدروپلیتیکی حوضه دجله و فرات بپردازد و چالش‌های هیدروپلیتیکی بالقوه و بالفعل مابین کشورهای این حوضه را مورد بررسی قرار دهد. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط موجود، توسعه طرح‌های آبی از سوی ترکیه یکی از اصلی‌ترین موانع در راه نیل به اجماع هیدروپلیتیکی در این حوضه آبریز باشد. با توجه به تیره شدن روابط سوریه و ترکیه در جریان ناآرامی‌های اخیر سوریه، باید منتظر تشدید اختلافات این دو کشور بر سر این حوضه آبی نیز باشیم.