تأثیر هم‌نشینی و معاشرت با گروه هنجارشکن و گرایش جوانان به اعتیاد

روان‌شناسان اجتماعی به فشارهایی که از جانب گروه‌های نزدیک، نظیر خانواده و هم‌سالان به فرد وارد می‌شود، اهمیت بسیار قائلند و از طریق مقایسه نفوذ و فشار ارزش‌ها و هنجارهای دو گروه خانواده و هم‌سالان در مطالعاتشان، نفوذ هنجارهای غالب را نشان می‌دهند. بدیهی است جوان برای هم‌رنگ شدن با ارزش‌ها و هنجارهای گروه‌های نزدیک، زیر فشار قرار می‌گیرد. گاه هنجارها و ارزش‌های دو گروه به هم نزدیک و هماهنگ است و گاه با هم در تضاد قرار دارد. ولی به هر حال هر دو گروه برای هم‌رنگ شدن، جوان را زیر فشار قرار می‌دهند. در بررسی حاضر که با هدف شناخت عوامل مؤثر در گرایش جوانان به اعتیاد و ارائه راه‌کارهایی برای کاهش گرایش آنان به سوء مصرف مواد مخدر انجام گرفته است، پژوهش‌گران با عنایت کلی به نقش اعضای خانواده و بستگان نزدیک، در گرایش جوانان به اعتیاد، به تأثیر معاشرت با دوستان معتاد و هنجارشکن بسیار تأکید کرده‌اند. این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی از نوع مطالعات مقطعی است. از میان جامعه آماری، مجموعاً 99 نفر از جوانان معتاد مذکر، در گروه سنی زیر 25 سال، با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. به منظور مقایسه نیز 99 نفر جوان غیرمعتاد ـ که به لحاظ متغیرهای جنس، سن، تحصیلات، و محل سکونت، همتا شده بودند ـ به عنوان گروه مقایسه در آزمون شرکت داده شدند. براساس یافته‌های این تحقیق، میانگین سن معتادان بررسی شده 39/21 سال و میانگین سنی شروع مصرف مواد مخدر 7/16 سال بود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از میان اقوام و بستگان جوانان معتاد، 6/60 درصد معتاد بودند؛ در حالی که این نسبت در گروه گواه 4/40 درصد برآورد شد. ضمناً در میان جوانان معتاد بررسی شده، 1/12 درصد پدران و 1/11 درصد برادران معتاد بودند؛ اما تنها 1 درصد پدر و برادر معتاد در میان جوانان غیرمعتاد گزارش شد. میانگین تعداد دوستان سیگاری، دوستان معتاد و دوستان دزد یا قاچاقچی در میان جوانان معتاد به ترتیب 38/7، 31/4 و 08/2 برآورد شد که در مقایسه با گروه گواه (54/1، 19/0 و 04/0) تفاوت معناداری مشاهده شد. نکته جالب این‌که 6/64 درصد معتادان اظهار کردند که اولین بار از طرف دوستانشان مواد مخدر به آن‌ها عرضه شده است، و نکته مهم‌تر این‌که 9/87 درصد جوانان غیرمعتاد با هیچ دوست معتادی هم‌نشین نبوده و معاشرت نداشته‌اند، در حالی که 9/89 درصد جوانان معتاد بیان داشتند که دارای دوست معتاد هستند.