بررسی کارکرد فعل‌های «شدن» و «رفتن» در گویش‌های فارسی خراسان

در این جستار بر آنیم تا کارکرد دو فعل «شدن» و «رفتن» را در گویش­های فارسی خراسان بررسی­کنیم. بدین منظور بیست و دو گویش از خراسان­­های رضوی، جنوبی و شمالی در این پژوهش بررسی، و چهار کارکرد این افعال شامل فعل حرکتی اصلی، فعل اسنادی، فعل کمکی و فعل وجهی مورد تحلیل ­قرار­ گرفته­اند. با توجه به کارکرد این افعال، گویش­های فارسی خراسان به سه دسته تقسیم ­شده­ و در برخی کارکردها برای برخی دسته­ها زیردسته­هایی نیز ارائه ­­شده­­ است. همچنین برای روشن­تر شدن وضعیت این افعال در دورة نو شواهدی از دیگر گویش­های ایرانی و گونه­هایی از دیگر زبان­های ایرانی چون کردی و بلوچی ارائه ­­شده ­­است.  با توجه به سیر تاریخی این افعال از دورة باستان تاکنون، نتایج این پژوهش بیانگر تغییراتی است که در کارکرد این افعال در برخی گویش­های خراسان اتفاق افتاده، به­گونه­ای که آنها را نه‌تنها از زبان­­های ایرانی باستان و میانه، بلکه از فارسی امروز نیز متمایز ساخته است. برای مثال کارکرد فعل «رفتن» که به‌عنوان فعل حرکتی در دورۀ میانه وارد زبان فارسی شده، به­گونه­ای در گویش­هایی چون مشهدی، کاشمری، ادکانی و دلبری تعمیم ­داده­ شده که فعل «رفتن» جای «شدن» را هم به‌عنوان فعل اسنادی و کمکی، حتی در گویشی چون ادکانی به‌عنوان فعل وجهی که اصولاً کارکردی نو حتی برای فارسی نو محسوب ­می­شود، گرفته ­است. نتایج این پژوهش در شناخت بیشتر تحولات گویش­های فارسی خراسان و زبان فارسی می­تواند راهگشا باشد.