بررسی هتروزیس و ترکیب‌‌پذیری عملکرد، وزن قوزه و صفات مرتبط با شاخه در ارقام امید‌بخش پنبه

به‌منظور بررسی ترکیب‌‌پذیری و هتروزیس در شش رقم امیدبخش پنبه، تلاقیهای یک طرفه به‌صورت دی آلل در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد انجام گرفت. والدین و هیبریدها (F1) در سال 1383 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه ترکیب‌‌پذیری صفات با استفاده از مدل 1 روش 2 گریفینگ و اهمیت نسبی اثرات افزایشی و غالبیت ژنها روی صفات با روش بیکر انجام پذیرفت. بر اساس نتایج حاصل، صفاتی چون عملکرد، وزن قوزه، تعداد شاخه رویا، طول شاخه زایای میانی و فاصله اولین گره از ساقه اصلی در سطح احتمال 1 درصد (01/0P≤) معنی‌دار شدند. میانگین مربعات GCA برای تمامی صفات در سطح آماری یک درصد و میانگین مربعات SCA برای وزن قوزه در سطح یک درصد و برای عملکرد وش و تعداد شاخه‌های رویا در سطح 5 درصد معنی‌دار شد. برای صفاتی چون طول شاخه زایای میانی و فاصله اولین گره از ساقه اصلی جزء افزایشی ژن و برای عملکرد، متوسط وزن قوزه و تعداد شاخه‌های رویا هر دو جزء افزایشی و غیرافزایشی ژن نقش دارند. در بین والدین ارقام تابلادیلا و شیرپان- 603 بیشترین ترکیب‌‌پذیری عمومی را برای عملکرد نشان دادند. بیشترین درصد هتروزیس برای عملکرد 6/23 درصد و برای وزن قوزه 8/15درصد برآورد شد، نتایج نشان داد تولید ارقام هیبرید جهت استفاده مؤثر از واریانس‌های ژنتیکی غیرافزایشی اهمیت دارد و دورگ‌هایی با هتروزیس بیشتر، برای تولید ارقام هیبرید پنبه مناسب هستند.