بررسی نقش نور روز در ایجاد فضای معنوی در مساجد معاصر

تجلی رمزگونه نور طبیعی در فضاهای عبادی مساجد قدیمی، دگرگونی شگرفی در مکان ایجاد کرده و موجب افزایش کیفیت معنوی این فضاها شده است. در مساجد معاصر، استفاده از نور طبیعی صرفاً به استفاده کمّی از آن تنزل یافته و از به کارگیری جنبه های کیفی آن غفلت شده است. این امر موجب از بین رفتن آثار رو حبخش نور در فضای عبادی و نیاز به استفاده هر چه بیش تر از انرژی های الکتریکی شده است. به منظور کشف رابطه بین مشخصات معماری فضای عبادی و کیفیت روحانی آن، مقاله حاضر با بررسی نظریه های معتبر دانشمندان در دو عرصه متفاوت فیزیک نور و روانشناسی نور، به مطالعه فضای گنبدخانه مسجد قبا واقع در شهر تهران م یپردازد. ویژگی طراحی روشنایی گنبدخانه مسجد قبا نمونه مناسبی برای تحلیل رابطه معماری فضا و فرم بازشو با حضور کیفی نور به شمار م یرود. اهداف کاربردی این تحقیق ارائه راهکارهای کنترل نور طبیعی برای طراحی فضاهای عبادی و معرفی روش تحلیل کیفیت معنوی فضا از نظر روشنایی است. برای بررسی چگونگی حضور کمّی و کیفی نور در گنبدخانه این مسجد از دستگاه های سنجش کمی نور در برداشت میدانی استفاده شده است. جهت دست یابی به الگوی توزیع نور و میزان روشنایی فضا در کل سال، داده ها پس از استخراج، از طریق نرم افزار ریدینس مورد بررسی قرار گرفت. چگونگی تأثیر فرم بازشوها و سایه بان بالای بازشو در کنترل حضور کیفی نور از اهم نتایج تحقیق حاضر می باشد. تفاوت این تحقیق با تحقیقات گذشته ایجاد رابطه بین رویکرد کمّی (داده های میدانی) و کیفی (نور معنوی و شاعرانه) است.