بررسی نقش انسو (ENSO) در بارش سالانه ایران در دوره 1971 - 2000

بررسی توزیع بارش سالانه کشور در دهه اخیر، بااستفاده از اطلاعات سازمان هواشناسی کشور، نشان از تغییر آن از نظر شدت و بسامد وقوع نسبت به میانگین بلند‌مدت دارد. در این مقاله اثر احتمالی ارتباط از دور انسو بر بارش‌های سالانه ایران در دوره 1971 - 2000 بررسی شده است. داده‌های بارش تجمعی ماهانه و سالانه برای 43 ایستگاه از سازمان هواشناسی کشور و داده‌های مربوط به سال‌های فعالیت انسو در فازهای گرم و سرد از مرکز نوا NOAA)) تهیه شده‌اند. ابتدا شش نمونه از شدیدترین سال‌های فعالیت انسو در دوره سی‌ساله، سه النینو و سه لانینا، انتخاب و سپس بررسی توزیع بی‌هنجاری بارش سالانه کشور در این فازها (برحسب سال‌های خورشیدی و آبی) صورت‌گرفته است. به‌علاوه، ارتباط بین بی‌هنجاری بارش سالانه کل کشور و شاخص نینوی اقیانوسی (هم از نظر علامت و هم از نظر شدت) در این فازها و همچنین میزان همبستگی بین شاخص نینوی اقیانوسی و بارش سالانه 43 ایستگاه همدیدی کشور در دوره سی‌ساله، مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج بررسی توزیع بی‌هنجاری بارش سالانه کشور در فازهای گوناگون فعالیت انسو، نشان می‌دهد که در هیچ‌یک از فازها، توزیع سالانه بارش از الگو و روندی خاص تبعیت نمی‌کند. مقایسه بی‌هنجاری‌های بارش سالانه کل کشور و شاخص نینوی اقیانوسی نیز حاکی از آن است که اگرچه از نظر علامت در پنج مورد از شش مورد بررسی شده همخوانی وجود دارد، ولی از نظر شدت بی‌هنجاری‌های بارش در هر‌یک از فازها، تفاوت اساسی دیده می‌شود. برای نمونه، قوی‌ترین النینو بین سه مورد با کمترین بی‌هنجاری بارش مثبت و قوی‌ترین لانینا بین سه مورد، به‌جای بی‌هنجاری منفی بارش، با بی‌هنجاری مثبت بارش همراه بوده است. مقادیر ضرایب همبستگی ضعیف بین شاخص نینوی اقیانوسی و بارش سالانه 43 ایستگاه کشور در دوره سی‌ساله نیز نتایج فوق را تایید می‌کند. نتیجه مهم آن‌که فقط با تعیین فاز انسو نمی‌توان بی‌هنجاری بارش سالانه، چه از نظر علامت و چه شدت، را پیش‌بینی کرد. علت احتمالی می‌تواند مربوط به برهم‌کنش پیچیده و غیر‌خطی اثر انسو با دیگر پدیده‌های بزرگ‌مقیاس جوی و اقیانوسی مانند مانسون، نوسان اطلس شمالی و نوسان مادن-جولین باشد.