بررسی معادن و محوطه‌های مربوط به ذوب فلز در شهرستان بردسیر

شهرستان بردسیر از نظر کانسارهای فلزی، به ویژه مس، از غنی‌ترین مناطق شرق ایران است. بیشتر این کانسارها در منطقة غربی و جنوب غربی بردسیر در منطقة کوه پنج واقع شده‌اند. برخی از این کانسارها از دورة پیش از تاریخ تا سده‌های متأخّر اسلامی استحصال شده‌اند. اطّلاعاتی که در این مقاله ارائه می‌شود بررسی شماری از معادن باستانی و محوطه‌های ذوب فلز بخشهای غربی و جنوب غربی بردسیر است که طیّ بررسی و شناسایی فصل دوم که در تیر و مرداد 1383 انجام شد، ثبت شده‌اند. طیّ این بررسی، 27 معدن باستانی و محوطه ذوب فلز، که بر سطح آنها تلنبار سرباره فلز و بقایای کوره وجود داشت، شناسایی شد. بیشتر معادن، روباز و به شکل شیاری و افقی هستند. هرچند معادنی به شکل تونلهای عمودی و چاهی شکل نیز شناسایی شد. بر اساس مطالعات اوّلیّه روی مواد فرهنگی کم شمار به دست آمده از این معادن، بیشتر این معادن مربوط به دورة اسلامی هستند. از سطح محوطه‌های مربوط به ذوب فلز، شمار بیشتری تکّه سفال به دست آمد که بیشتر آنها مربوط به دورة اسلامی (عمدتاً صفویه)، اشکانی و ساسانی است. از سطح یکی از محوطه‌ها نیز تکّه سفال شاخص مربوط به آغاز تاریخی به دست آمد. تعدادی از این محوطه‌های سرباره‌ای چسبیده یا در نزدیکی محوطه‌های استقراری قرار داشتند که بر اساس این محوطه‌های استقراری می‌توان این محوطه‌های سرباره‌ای را نیز تاریخ‌گذاری کرد. در کنار معادن و تعدادی از محوطه‌های ذوب فلز، بقایای سازه‌هایی دیده می‌شود که با استفاده از سنگهای لاشه بدون ملاط ساخته شده‌اند.