بررسی جایگاه فقهی - حقوقی رضایت و برائت بیمار و آثار مترتب بر آن ها

اقدامات درمانی که به وسیله کادر درمانی صورت می­گیرد، در واقع نوعی تصرف در نفس دیگری است که جواز مشروعیت این نحو از مداخله متوقف بر شرایطی است که قانون­گذار در مواد مختلف قانونی از جمله 158، 495 ق.م.ا آن­ها را بیان نموده است. باتوجه به سابقه فقهی و قانونی این مواد، رضایت بیمار منحصراً در مشروعیت «فعل پزشک» یعنی «معالجه» موثر بوده و به صدمات اتفاقی حاصل از درمان مربوط نمی­ گردد و در همین راستا برای سلب مسولیت از پزشک برائت گرفته می­ شود. در بین فقهای امامیه درخصوص اخذ رضایت بیمار جزء در موارد ضروری، همگی معتقد به اخذ رضایت از بیمار یا ولی وی برای معالجه هستند، اما در باب اخذ برائت موضوع اختلافی بوده و مشهور فقها قائل به اخذ برائت از بیمار برای سلب مسئولیت پزشک در قبال ایراد صدمات وارده به بیمار در نتیجه طبابت می­ باشند. این درحالی است که قانون مجازات اسلامی 1392 نه تنها متذکر اقسام مختلف رضایت (صریح، ضمنی، آگاهانه) و ضمانت اجرای عدم اخذ هرکدام از آن­ها نشده، بلکه با تغییر مبانی، اخذ برائت از بیمار را امری بیهوده و منوط به عدم تقصیر پزشک دانسته است. در این مقاله ضمن بررسی اقسام مختلف رضایت، برائت و ضمانت اجرای عدم اخذ آن­ها، بار اثبات دعوی، زمان اخذ رضایت و برائت و ... از منظر فقهی و حقوقی بحث می­گردد.