بررسی تغییرات جمعیت ریزوبیوم لگومینوزاروم بیووار تریفولی ونیاز به تلقیح آن در چند ایستگاه زیر تناوب برنج-شبدر در استان مازندران

مشکلات اقتصادی وزیست محیطی ناشی از اتلاف کودهای شیمیایی ازتی در نتیجه فرایندهایی چون تصعید آمونیاک،دنیتریفیکاسیون و آبشویی یون نیترات،در طی دوره غرقاب شالیزارها به اوج میرسد.در چنین شرایطی،استفاده از سیستم های بیولوژیک تثبیت کننده ازت به منظور جایگزین کردن آنها با کودهای شیمیایی ،ضرورت بیشتری پیدا میکند. در سالهای اخیر، کشت شبدر بر سیم در تناوب با زراعت برنج در استان مازندران رایج شده است .ریزوبیوم تریفولی که در همزیستی با شبدر،انجام تثبیت ازت مولکولی را بعهده دارد ،ازنوع باکتریهای هوازی است که آسیب پذیری آن در طی دوره غرقاب خاک،در نتیجه کاهش تثبیت ازت توسط این سیستم همزیستی،بسیار محتمل است .به منظور مطالعه دامنه تأثیر شرایط غرقاب شالیزارها بر فراوانی جمعیت این باکتری و بررسی ضرورت تلقیح شبدر در هنگام کاشت آن،6 زمین شالیزاری که چند سال متوالی زیر تناوب برنج-شبدر بودند ،انتخاب و نمونه برداری از خاک هر مزرعه از عمق صفر تا 20 سانتی متر در فواصل زمانی مشخص انجام گرفت . در هرنمونه،جمعیت باکتری و همینطور برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مهم خاک در هر نوبت ،اندازه گیری شدند. بعلاوه،درزمان شروع کاشت شبدر با برداشت نمونه های کافی از خاک این مزارع،پتانسیل تثبیت ازت باکتریهای بومی و ضرورت تلقیح شبدر طی یک آزمایش گلخانه ای مورد بررسی قرار گرفت.این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی،بصورت فاکتوریل با 4 تکرار،روی 6 نوع خاک شالیزاری،با منظور کردن 3 تیمار تلقیح با باکتری و دوسطح کود ازتی،به اجرا درآمد. نتایج حاکی از این هستند که در کلیه موارد ،جمعیت باکتری ریزوبیوم تریفولی،در طی دوره غرقاب بتدریج کاهش یافته و در انتهای این دوره به پایین ترین سطح،تنزل پیدا میکند.این کاهش بطور متوسط معادل 2 واحد لگاریتمی و ازلحاظ آماری نیز در سطح 5 درصد ،معنی داراست . باکتریهای بومی منطقه اکثراً از انواع مؤثر و کاملاً مؤثر ارزیابی شدند که تأثیردوسویه برتر آنها،حدود180 کیلوگرم ازت در هکتار، تعیین گردید. بررسی نتایج تلقیح حاکی از این است که به رغم افت شدید تعداد باکتری در طی دوره غرقاب،معهذا در برخی از خاکها،پس از پایان این دوره،جمعیت باکتری افزایش یافته و تلفات قبلی ،جبران شده است.در خاکهایی که تعداد ریزوبیوم بومی به بیش از1000 درهرگرم خاک بالغ گشته،نتیجه تلقیح از لحاظ آماری،معنی دار نشده است .در سایر خاکها که تعداد باکتری کمتر و در محدوده 100تا300 درهرگرم خاک بوده،تلقیح جواب بهتری داشته و برخی از تیمارهای تلقیح شده با شاهد تلقیح نشده ،اختلاف معنی دار نشان داده اند. براساس نتایج این بررسی،استفاده از این سیستم همزیستی در تناوب با برنج و در صورت محدودیت جمعیت باکتریهای مؤثر در خاک،بکارگیری روش های تلقیح،با استفاده از سویه های برتر ریزوبیوم تریفولی،توصیه می گردد.