بررسی تحلیلی روابط حاکمان محلی گیلان با روسیه و عثمانی در عصر صفویه

مقارن پایگیری قدرت صفویان در ایران، توجه روسیه و عثمانی، به سرزمین گیلان جلب شد. سلاطین عثمانی علاوه بر آذربایجان، گیلان را نیز از نظر دور نمی‌داشتند و از سوی دیگر، روسیه می‌کوشید تا انحصار تجارت سواحل جنوبی و غربی دریای کاسپین را در دست گیرد، زیرا این دولت، در تداوم برنامۀ گسترش ارضی و تحکیم اقتدار سیاسی و نظامی خویش، برای برقراری و توسعۀ روابط با ایران نیز، طرح هایی در سر داشت. در نتیجه، دولت­های روسیه و عثمانی با هدف نفوذ در گیلان، ارتباط گسترده­ای با امیران گیلانی برقرار کردند، اما پس از توجه شاه عباس صفوی به گیلان، روس­ها از حمایت امیران گیلانی دست برداشتند و عثمانی­ها نیز با وجود پناه دادن به خان کیایی، منافع خود را در حفظ دوستی با حکومت صفوی دیدند. یافته­ها­ی این پژوهش نشان می­دهد که هرچند دولت­های روسیه و عثمانی در درازمدت نتوانستند از طریق امیران محلی به اهداف سیاسی خود در گیلان دست یابند، اما در کوتاه­مدت، با استفاده از این امیران، توانستند زمینه­های نفوذ در شمال و شمال غرب ایران را فراهم کنند.