بررسی تاثیر تاریخ کاشت و نیتروژن بر مراحل نموی ارقام گندم و رابطه آن با عملکرد و اجزای عملکرد در منطقه نیشابور

چکیدهسابقه و هدف: هر گونه تغییر در طول مراحل نمو گیاهان زراعی سبب تغییر یک یا چند جزء عملکرد و در نهایت عملکرد نهایی شده و مدیریت و اصلاح این مراحل به معنای ایجاد امکانی جدید برای افزایش عملکرد است. در این راستا زمان کاشت تأثیر به سزایی در رشد و نمو گیاه طی فصل رشد دارد. به نحوی که تغییر در تاریخ کاشت می‌تواند طول مراحل نمو را به شدت تغییر دهد. هدف از اجرای این پژوهش به دست آوردن رابطه بین عملکرد و اجزاء عملکرد با مراحل فنولوژیکی مختلف ارقام متداول گندم در نیشابور و امکان افزایش عملکرد از طریق تغییر این مراحل با استفاده از روش‌های مدیریت زراعی می‌باشد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی نیشابور استان خراسان رضوی طی سال زراعی 1393-1392 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تاریخ کاشت در سه سطح (17 مهر، 17 آبان و 17 آذر) به عنوان کرت اصلی، کود نیتروژن در سه سطح (شامل کود پایه (75 کیلوگرم قبل از کاشت)، 150 و 300 کیلو گرم بیشتر از مقدار کود پایه در هکتار) از نوع اوره به عنوان کرت فرعی و ارقام مختلف بهاره گندم در شش سطح (بهار، پارسی، پیشتاز، چمران، سیروان و سیوند) به عنوان کرت های فرعی فرعی در نظر گرفته شدند.یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که تاخیر در کشت منجر به کوتاه شدن طول مراحل نموی به ویژه در مرحله رشد رویشی شد. با افزایش کاربرد میزان کود نیتروژن، رشد رویشی زیاد شده و نیاز حرارتی مورد نیاز برای طی مراحل نموی افزایش یافت. در بین ارقام مختلف گندم نیز سیوند (9/2362 درجه روز رشد) و پارسی (8/2299 درجه روز رشد) به ترتیب بیشترین و کمترین درجه روز رشد مورد نیاز از زمان سبز شدن تا رسیدگی را داشتند. نتایج رگرسیون گام به گام نیز حاکی از این بود که طول دوره کاشت تا ظهور برجستگی دوگانه بیشترین رابطه را در توجیه تغییرات عملکرد دانه در مقایسه با سایر مراحل نموی داشت و از طرف دیگر رابطه نزدیک و همبستگی بالایی بین طول این دوره با تعداد سنبله در متر مربع مشاهده شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این آزمایش در شرایط آب و هوایی نیشابور گندم هایی که طول دوره کاشت تا برجستگی دوگانه در آن ها طولانی باشد و به عبارتی طول دوره رویشی بیشتری داشته باشند، از تعداد سنبله در متر مربع بیشتری برخوردار بوده و به احتمال زیاد دارای عملکرد دانه بالاتری خواهند بود. به عنوان یک نتیجه و پیشنهاد کلی می توان کشت گندم در مهر ماه و کاربرد کود نیتروژن به منظور افزایش طول دوره رشد رویشی (به ویژه کاشت تا برجستگی دوگانه که بیشترین رابطه را با تعداد سنبله در متر مربع نشان داد) برای حصول به عملکرد بالاتر اراقم گندم متداول در منطقه را توصیه نمود.