بررسی تأثیر هماهنگی شکلی سازه و معماری خانه‌های امامزاده ابراهیم بر مقاومت لرزه‌ای آن‌ها

قرار گرفتن ایران روی خط زلزله، مسئله‌ای است که باید به‌طور جدی در همه زمینه‌ها از جمله ساخت و ساز‌های کشور مورد توجه قرار گیرد. آمار تلفات جانی و مالی زلزله‌های گذشته ایران نشان می‌دهد که ساختمان‌های موجود به دلایل فرسودگی یا عدم آگاهی و سوء مدیریت مهندسان، در برابر زلزله بسیار آسیب‌پذیر می‌باشند. از جمله زلزله 4/7 ریشتری سال 1369 در استان گیلان، که 35000 نفر کشته و 60000 نفر زخمی داشت و 200000 واحد مسکونی در این زلزله تخریب شد. امامزاده ابراهیم، روستایی در شهرستان شفت استان گیلان است که خانه‌های موجود در آن چند طبقه بوده و کاملاً از چوب ساخته شده‌اند و مقاومت مناسبی در برابر زلزله دارند. آرامگاه امامزاده ابراهیم از جاذبه‌های زیارتی و تاریخی روستا است و  علت اصلی شکل‌گیری آن به‌شمار می‌رود. سالانه حدود یک میلیون مسافر از این منطقه دیدن می‌کنند. ساختمان‌های این روستا چندطبقه هستند و مرتفع‌ترین آن‌ها به پنج طبقه می‌رسد.  در این مقاله ابتدا به‌طور اجمالی به معرفی روستا و معماری خاص منطقه‌ای آن پرداخته شده است. سپس با استفاده از نمونه‌های برداشت شده از این روستا به بررسی معماری خانه‌های آن از نظر انواع کاربری‌ها‌، نحوه تفکیک فضاها‌، شفافیت‌، نظم معماری پرداخته شده و در ادامه سازه به‌ کار رفته در خانه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است‌. به این صورت که بحرانی‌ترین ستون موجود در آن خانه  در نظر گرفته شده و با توجه به اینکه چوب ستون‌ها از جنس چوب راش و دیوار موجود زگالی است‌، میزان بار ثقلی وارد بر آن بررسی شده  است.   نتایج این محاسبات نشان می‌دهد که ستون‌های چوبی موجود در یک ساختمان چهار طبقه در روستای امامزاده ابراهیم‌،  با ابعاد 15 در 15 و از جنس چوب راش علاوه بر آنکه توانایی تحمل تنش‌های موجود را دارند‌، می‌توانند حدود 35 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع دیگر را صرف مقاومت سازه در برابر بارهای باد و ... کنند‌. در واقع می‌توان دلیل اصلی مقاومت لرزه‌ای این بناها را در دو مورد خلاصه کرد : 1- استفاده از مصالح و مواد اولیه سبک و در نهایت سبک بودن این خانه‌ها، 2- تقارن موجود در ستون‌گذاری و استفاده از بادبند بین ستون‌ها. در پایان این نتیجه حاصل شده که به‌دلیل وجود ستون‌گذاری خاص این خانه‌ها و هماهنگی موجود بین ستون‌های آن، ما شاهد یک پلان ستون‌گذاری معماری هستیم که هم جوابگوی نیازهای سازه‌ای و ایستایی بناست و هم روابط معماری و عملکردی مناسبی را ایجاد کرده.از این رو می‌توان خانه‌های امامزاده ابراهیم را به‌عنوان الگویی بومی جهت  ساخت خانه‌های چند طبقه مقاوم در برابر زلزله معرفی کرد.