بررسی تأثیر محتوای حقوقی بر ساخت و صورت شعر مشروطه

شعر مشروطه آئینۀ تمام‌نمای انقلاب مشروطه است. کمتر موضوعی در انقلاب مشروطه قابل تصور است که نشانی از آن را در شعر این روزگار نتوان یافت. به تعبیری شعر مشروطه، موضوع و موضع نهضت مشروطه را آینگی می‌کند و حضور بی‌سابقهء مفاهیم و موضوعات نوین در محتوای آن نقشی از این آینگی است. - مفاهیم و موضوعات و وقایعی که عمدتاً ماهیت حقوقی دارند و شعر این دوره گزارش سریع و صریح آن‌ها را رسالت خود شمرده، بی‌آنکه نسبت به پردازش هنری و تصرفات شاعرانه در آن اهتمامی بایسته بورزد. - نتیجۀ چنین رویکردی، غیبت نسبی عنصر خیال در شعر مشروطه بوده است. غیبتی که به حضور پدیده‌ای کم نظیر در ساخت و صورت شعر مشروطه انجامیده که می‌توان از آن به «جانشینی موضوع به جای مضمون» تعبیر کرد. جستار حاضر به روش تحلیلی و توصیفی ضمن سنجش سازواری این روایت با موازین تجدد ادبی، وجوه پیدا و پنهان ویژگی یاد شده و ساحت‌های پدیداری آن را در شعر مشروطه نشان داده و سرانجام نقش ویژۀ گفتمان حقوق عمومی را به مثابه محتوای اساسی شعر این دوره، در حاشیه‌نشینی خیال و مآلاً تکوین پدیدهء مورد بحث تبیین نموده است.