بررسی تأثیر اقلیم بر معماری و بافت زواره

شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در طراحی شهرها، اقلیم می‌باشد. آنچنان‌که تأثیر آن در تمام تار و پودِ بافت شهری و حتی تک‌تک بناها و عناصر معماری داخلی فضاها دیده می‌شود. در ایران معماریِ بناها و شهرها در اقلیم گرم و خشک یکی از بارزترین و مشخص‌ترین نمودهای تأثیر اقلیم بر فرم‌گیری و شکل‌گیری شهر و بناهاست و می‌توان زیباترین و هنرمندانه‌ترین طراحی‌های ایرانی را در پهنه‌ وسیع این اقلیم مشاهده نمود. در این مقاله شهر زواره در حاشیه‌ کویر به‌عنوان نمونه‌ای ناب و منحصر به فرد از این اقلیم برگزیده شده و سعی در بررسی تأثیر یک به یک عوامل اقلیمی در جای‌جایِ این شهر کهن شده است. این تحقیق که از نوع کاربردی می‎باشد، به روش پیمایشی انجام گرفته است و تلاش گردیده تا ویژگی‎ها و عناصر اقلیمی شهر زواره مرکز توجه و بررسی قرار گیرد و با رسیدن از کلیات به جزئیات در معماری و طراحی، تمامی عوامل مربوط به طراحی اقلیمی در این شهر بیان شود از جمله تأثیر باد بر جهت‌گیری کلّی بافت شهر و چگونگی بهره‌گیری مثبت از بادهای کویری جهت آسایش اقلیمی در فضاهای داخلی، تأثیر گرد و خاک بر فرم‌گیری بافت و استقرار بناها در کنار یکدیگر یا نحوه‌ طراحی جزئیات آن‌ها، تأثیر تابش آفتاب در فصول مختلف سال بر پلان بناها، تأثیر مصالح بومی خاک و خشت در آسایش دمایی فضاهای داخلی و حتی به‌وجود آمدنِ بناهای خاص در این اقلیم از جمله یخچال‌ها و آب انبار‌ها. هدف از این مقاله نیز درک دلایلِ استفاده از جزء به جزءِ این عوامل معماری در طراحی بناهای این شهر است. بنابراین با وارد شدن به بافتِ شهر، قدم زدن در میان کوچه‌های تنگ و باریک آن و لمسِ حسِّ پنهان در دلِ شهر و با بهره‌گیری از منابع مکتوب در این زمینه، سعی در کشف رازِ وجودیِ این بهشت کویری کرده‌ایم.