بررسی اثر نگهداری در شرایط فراسرد بر پایداری فیتوشیمیایی گیاه مرزهSatureja sahendica

چکیده فن‌آوری انجماد برای نگهداری طولانی‌مدت ژرم‌پلاسم گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. به‌کارگیری این فن‌آوری برای حفاظت مواد گیاهی زمانی سودمند است که باعث تغییرات در ترکیبات شیمیایی اسانس آن در گیاه نگردد. گیاه مرزه Satureja sahendicaازگونه‌های در معرض خطر انقراض در ایران است. حفاظت از مواد‌‌‌ژنتیکی این گیاهان ارزشمند، لازم و ضروری است. به منظور بررسی اثر نگهداری در شرایط فراسرد بر پایداری فیتوشیمیایی و نوع و میزان ترکیبات شناسایی شده گیاهان حاصل از بذور تیمار شده به مدت یک هفته در نیتروژن مایع ( 196-) با گیاهان شاهد اندازه‌گیری شد. نخست سرشاخه‌های گلدار گیاهان حاصل از هر دو نوع بذر جمع‌اوری گردید و پس از خشک‌شدن در محیط ازمایشگاه به روش تقطیر با اب، مورد اسانس‌گیری قرار‌گرفت، سپس ترکیبات تشکیلدهنده اسانس‌ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه‌ای وگاز‌کروماتوگراف متصل ‌به‌ طیف‌سنج‌جرمی و محاسبه شاخص بازداری، مورد شناسایی قرار‌گرفت. تعداد 15ترکیب در اسانس سرشاخه S. sahendica قرار‌گرفته در شرایط فراسرد،شناسایی‌شد. ترکیب‌های عمده در این نمونه، پاراسیمن (3/43%)، گاماترپینن (05/21%)، تیمول (3/18%) و کارواکرول (1/5%)بودند. تعداد13 ترکیب در اسانس سرشاخه مرزه S. sahendica شاهد، شناسایی شد، که از میان انها، پاراسیمن (4/29%)، تیمول (3/28%)، گاماترپینن (19%) و کارواکرول (5/14%) اجزای اصلی اسانس بودند. نتایج نشان داد که از لحاظ نوع و درصد ترکیبات موجود در اسانس تفاوت قابل ملاحظهای بین گیاهان شاهد و گیاهان فراسرد وجود نداشت و با استفاده از فناوری فراسرد می توان بذر این گونه ارزشمند ودر حال خطر را برای مدت زمان بسیار طولانی حفظ و از خطر انقراض این گونه منحصر‌به‌فرد جلوگیری‌نمود.