بررسی اثر تلفیق آب شور و شیرین در منطقة سیستان

منطقة سیستان در شرق ایران یکی از مناطقی است که به تدابیر مدیریتی منابع آب نیازمند است. استفاده از آب سطحی و زیرسطحی، به صورت تلفیقی، از روش‏های اصلی مدیریت جامع منابع آب است. هدف پژوهش حاضر مطالعة استراتژی تلفیق آب شور زیرسطحی با آب شیرین رودخانة هیرمند در منطقة سیستان بود. برای دست‏یابی به این هدف، آزمایشی در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار بر گیاه سورگوم علوفه‏ای رقم اسپیدفید در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه زابل، واقع در سد سیستان، در بهار 1392 به اجرا درآمد. آب شیرین و شور مورد نیاز آزمایش، به ‏ترتیب، از رودخانة هیرمند (dS/m2/1EC=‏) و چاه حفرشده در مزرعه (dS/m15EC=‏) تأمین شد. تیمارهای مورد بررسی شامل تیمار شاهد، نیم‌درمیان (یک‌دوم شور)، یک‌درمیان زمانی، مخلوط، و کاملاً شور بود. خصوصیات مورد بررسی شامل صفات بیولوژیکی سورگوم و تغییرات شوری در پروفیل خاک بود. تجزیة واریانس عملکرد و اجزای آن توسط مدل SAS و تحلیل نتایج شوری نیمرخ خاک توسط مدل SPSS انجام شد. نتایج تجزیة واریانس صفات اندازه‏گیری‌شده نشان داد اعمال تیمارهای مذکور باعث ایجاد تفاوت معنادار (01/0≥p) در صفات وزن خشک برگ، ساقه و اندام هوایی، ارتفاع، و شاخص سطح برگ می‌شود. پس از تیمار شاهد، تیمار نیم‌درمیان با افزایش عملکرد 8/75 درصد در صفت وزن خشک برگ و 3/55 درصد در صفت وزن خشک اندام هوایی نسبت به تیمار کاملاً شور دارای بهترین عملکرد بود. همچنین مقایسة شوری نیمرخ خاک در قبل و بعد از آزمایش نشان داد همة تیمارهای مذکور باعث افزایش شوری در همة لایه‏های نیمرخ خاک می‌شوند (به جز لایة 80 تا 100 سانتی‏متری که تغییرات آن متأثر از سطح ایستابی بود). نتایج اجزای عملکرد و شوری نیمرخ خاک نشان داد در کشت سورگوم روش تناوبی استفاده از آب شور و غیر شور (تیمار یک‌درمیان زمانی) بهتر از روش اختلاط آب‌هاست. بنابراین در مناطقی نظیر دشت سیستان، که از نظر آب شیرین در تنگنا قرار دارد، می‏توان از دو روش نیم‌درمیان و یک‌درمیان زمانی برای آبیاری اراضی استفاده کرد. همچنین، بررسی نتایج شوری نیمرخ خاک در قبل و بعد از آزمایش نشان داد همة تیمارهای مذکور باعث افزایش شوری در همة لایه‏های نیمرخ خاک می‌شوند (به جز لایة 80 تا 100 سانتی‏متری که تغییرات آن متأثر از سطح ایستابی بود).