برآورد پسروی ناشی از هم‌خونی در صفات مرتبط با رشد در بزغاله‌های مرخز

چکیده سابقه و هدف: بز مرخز یک نژاد چند منظوره است که بیشتر به منظور تولید موهر پرورش داده می‌شود. تعداد این نژاد در سال‌های اخیر کاهش شدیدی داشته است که این کاهش احتمال ایجاد هم‌خونی را افزایش می‌دهد. بر اساس تعریف، آمیزش بین افرادی که رابطه خویشاوندی آنها بیشتر از متوسط جمعیت است هم‌خونی گفته می‌شود. هم‎خونی باعث افزایش واریانس ژنتیکی بین فامیل‌ها، کاهش واریانس ژنتیکی داخل یک فامیل، افزایش هموزیگوتی، کاهش هتروزیگوتی و افزایش ظهور اثر آلل‌های مغلوب مضر و درنتیجه کاهش پاسخ به انتخاب در صفات اقتصادی می‌شود. نتایج تحقیقات متعددی که در زمینه اثرات ناشی از هم‎خونی بر عملکرد صفات مرتبط با رشد دام‌ها انجام گرفته در اغلب موارد اثر منفی هم‎خونی بر این صفات را گزارش کرده است. لذا هدف از این پژوهش برآورد پسروی ناشی از هم‌خونی در صفات وزن تولد، وزن از شیرگیری، وزن 6 ماهگی، وزن 9 ماهگی، وزن یک سالگی و میانگین افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری در گله بزهای مرخز ایستگاه دامپروری سنندج بود. مواد و روشها: در این مطالعه از شجره 4186 رأس بزغاله حاصل از 201 بز نر و 1323 رأس بز ماده که طی 20 سال (1371-1391) از گله بزهای مرخز ایستگاه دامپروری سنندج جمع‌آوری شده بود، برای برآورد پسروی ناشی از هم‌خونی در صفات مرتبط با رشد استفاده شد. ضریب همخونی برای هر دام با استفاده از نرم‌افزار CFC برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل اثر هم‌خونی بر صفات مورد مطالعه از روش حداکثر درستنمایی محدود شده و 12 مدل حیوانی استفاده شد، بطوری که ضریب همخونی افراد و مادران به عنوان متغیر کمکی وارد مدل شد. برای این منظور نرم‌افزار ASReml 3.0 به کار برده شد. یافتهها: 07/58 درصد از حیوانات گله همخون بودند. میانگین ضریب هم‌خونی کل جمعیت و جمعیت همخون به ترتیب 03/3 و 21/5 درصد بود. بیش‎ترین ضریب هم‎خونی 25/31 درصد بود. در بین افراد، بیش‎ترین فراوانی مربوط به افرادی با ضریب هم‎خونی بین صفر تا 10 درصد بود (04/47 درصد). همچنین 553 رأس از مادران نیز هم‌خون بودند که ضریب هم‌خونی کل مادران و مادران همخون به ترتیب 05/2 و 91/4 درصد بود. ضریب هم‌خونی در هر سال به طور میانگین 04/0 ± 24/0 درصد افزایش یافته بود که از نظر آماری معنی‌دار بود. پسروی ناشی از هم‌خونی و خطای استاندارد مربوطه در صفات وزن تولد، وزن از شیرگیری، میانگین افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری، وزن 6 ماهگی، وزن 9 ماهگی و وزن یک ‌سالگی به ازای یک درصد افزایش در هم‌خونی دام به ترتیب 57/1 ± 50/0-، 21/7 ± 20/20-، 13/0 ± 11/0-، 38/12 ± 49/30-، 87/17 ± 49/9+ و 40/24 ± 67/58- گرم برآورد شد. همچنین پسروی ناشی از هم‌خونی در این صفات به ازای یک درصد افزایش در هم‌خونی مادر به ترتیب 08/2 ± 05/0-، 74/9 ± 62/6-، 16/0 ± 03/0-، 76/9 ± 90/13-، 59/13 ± 27/39- و 12/25 ± 37/49- گرم برآورد شد. نتیجه گیری: در همه صفات افراد غیر‌همخون میانگین بیشتری نسبت به افراد هم‌خون داشتند. بنابراین، با توجه به افزایشی بودن روند همخونی در سال‌های مورد مطالعه و کاهش میانگین صفات در افراد هم‌خون، به منظور جلوگیری از افزایش اثرات زیان‌آور ناشی از هم‎خونی در این گله باید با حذف آمیزش‌های خویشاوندی بسیار نزدیک و افزایش آمیزش‌های دور، هم‎خونی را در این گله کنترل و مدیریت نمود.