بازنگری کارآیی مصرف و بهره‌وری آب کشاورزی با تأکید بر حقابه‌های زیست‌محیطی

مطالعات انجام شده در زمینه کارآیی و بهره‌وری مصرف آب کشاورزی به‌طور عمده بر کارایی محلی (مقایس مزرعه یاپروژه) تمرکز داشته و پیوند بین کارآیی محلی، کارآیی حوضه و جهان نادیده گرفته شده است. علاوه بر این، مفهوم کلاسیک کارآیی آبیاری پتانسیل جریان برگشتی و بازیافت را نادیده می‌گیرد. بنابراین در وضعیت کمبود آب یافته‌های تحقیق‌هایی که محدود به بهینه‌سازی مصرف آب در سطح پروژه یا مزرعه می‌باشند جهت ارائه توصیه‌های سیاستی در سطح حوضه مناسب نم‌باشند. زیرا کاهش نفوذ عمقی آب آبیاری و رواناب‌ها در نتیجه بهبود روش‌های آبیاری در صورتی به افزایش کارآیی مصرف آب در حوضه‌های آبی منجر خواهد شد که امکان بازیافت و استفاده مجدد از آب‌های برگشتی آبیاری وجود نداشته باشد. بنابراین در ارزیابی عملکرد سیستم‌های آبیاری لازم است کل حوضه آبی به عنوان واحدهای اساسی مدیریت آب در نظر گرفته شود و تأثیر اقدام‌های انجام شده در بالا دست حوضه به منظور بهبود کارآیی و بهره‌وری آب بر پائین دست حوضه مورد توجه قرار گیرد. نظر به یکپارچگی و پیوستگی چرخه آب لازم است در بررسی مسئله کارآیی و کاربرد فناوری‌های پیشرفته آبیاری تمام چرخه آب و نه بخشی از آن مورد توجه قرارگیرد. در این مقاله تلاش گردیده که فراتر از کارآیی کلاسیک، موضوع کارآیی مصرف آب کشاورزی و کاربرد فناوری‌های آبیاری با در نظر گرفتن پیوند میان کارآیی محلی، حوضه و جهان از نقطه نظر اثرات زیست‌محیطی مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، ابتدا، مفاهیم اساسی کارآیی مصرف آب کشاورزی با در نظر گرفتن پیوند میان سه نوع کارآیی مذکور تشریح می‌گردد. سپس امکان صرفه‌جویی آب از طریق کاربرد فن‌آوری‌های پیشرفته آبیاری مورد بررسی قرار می‌گیرد وضمن مطرح نمودن محدودیت ئیدولوژی و سایر محدودیت‌ها نشان داده شده است که کاربرد فن آوری‌های به اصطلاح آب اندوز" می‌تواند به گسستگی چرخه آب و کاهش حقابه‌های زیست‌محیطی منجر شود. در پایان ضمن ارائه شواهدی از ایران و جهان برخی از محدودیت‌ها و ملاحضه‌های مربوط به بهبود کارآیی و کاربرد فن‌آوری‌های پیشرفته آبیاری ارائه گردیده است.