ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها و واکاوی قوت‌ها و ضعف‌های آنها با به‌کارگیری مدل‌های GAM و M- GAM مطالعۀ موردی: شهرستان سردشت

  در سال‌های اخیر ژئوتوریسم جایگاه مهمی در مباحث مرتبط با توسعۀ پایدار پیدا کرده و به‌عنوان یک محور به‌ویژه برای جوامع محلی کمترتوسعه‌یافته مطرح شده است. تجربه‌های موجود در این حوزه در جهان نشان‌ می‌دهد که مدیریت مؤثر و واقعی در این مسیر بسیار اهمیت دارد. بر این اساس، شناسایی ژئومورفوسایت‌ها و پایش واقعی آنها با رویکرد قوت‌ها و ضعف‌ها، از مسیرهای درست در این حوزه است. در این پژوهش این مسئله در شهرستان سردشت با روش GAM (برمبنای نظر کارشناسان) و نیز روش M-GAM (برمبنای نظر بازدیدکنندگان)، برای اولین بار در یک چارچوب سیستمی- مقایسه‌ای بررسی شد. نتایج بررسی، شناسایی 14 ژئومورفوسایت شاخص بود که با نظر کارشناسی تعیین شد. واکاوی آنها با روش GAM، نشان داد که ژئومورفوسایت‌های آبشار شلماش و جنگلی میرآباد بیشترین ارزش امتیازی و ژئومورفوسایت غار که‌چه‌که و تودۀ کارستیک سرپردان کمترین ارزش امتیازی را دارند. با این‌حال، تحلیل جایگاه ژئومورفوسایت‌ها براساس ماتریس  GAM و نیز نگرش مدیریتی نشان داد که ارزش اصلی در سطح آنها نسبت به ارزش افزوده عیار بیشتری دارد، ولی بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که در ارزش اصلی نیز عیار حفاظتی نسبت به عیار علمی و زیبایی‌شناختی در سطح پایین‌تری قرار دارد. بررسی ژئومورفوسایت‌ها با روش M-GAM نیز نشان داد که ژئومورفوسایت‌های شلماش، گراوان، بیوران بالاترین جایگاه را دارند. دلیل اصلی آن نیز در ارتباط با پارامترهای زیبایی‌شناختی و علمی است که بیشتر مدنظر بازدیدکنندگان است. تحلیل نمودار GAM نشان داد که ژئوسایت‌های مطالعاتی اغلب در سه زون Z21، Z22 و Z32 قرار گرفته‌اند و برمبنای نمودار M-GAM نیز اغلب در دو زون Z21 و Z22قرار گرفته‌اند. تفاوت زون‌ها مربوط به اعمال ضریب Im توسط بازدیدکنندگان است که در نوع مدیریت آنها مهم است. از طرفی بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که عیار توریستی نیز نسبت به عیار کارکردی در سطح ژئومورفوسایت‌های با ارزش امتیازی کم، جایگاه مهمی ندارد. بنابراین وجود راهبرد ژئوکانزرویشن بسته به فعال یا غیرفعال بودن آنها و نیز ایجاد و توسعۀ زیرساخت‌ها به‌ترتیب در سطح ژئومورفوسایت‌های کمتر فعال و فعال ضروری است. بررسی پارامترها در دو مدل موجود پژوهش نشان داد که افزایش سطح دسترسی از طریق توسعۀ راه‌های ارتباطی اصلی و نیز افزایش سطح امکانات رفاهی در سطح ژئومورفوسایت‌ها و به‌ویژه توسعۀ اقامتگاه‌های بوم‌گردشگری که زمینۀ اشتغال نیز هستند بسیار کاراست. نتایج پارامترها نشان داد که برندسازی نیز یکی از حوزه‌های مناسب است، ولی ضرورت جایگاه آموزش و آگاهی‌سازی جوامع محلی در پایداری ژئومورفوسایت‌ها بسیار مهم است. با تمام این موارد می‌توان گفت که حرکت درست در این مسیر در سطح شهرستان سردشت، زمینه‌ساز بهبود فضای کسب‌و‌کار، افزایش اشتغال پایدار، تحقق راهبرد ژئوکانزرویشن، توسعۀ امنیت مرزی و نیز ایجاد جایگزین مناسب برای مفاهیم شغلی کاذب همچون کولبری و در نهایت توسعۀ پایدار است.