ارزیابی اثرات کاربری اراضی در دشت گمیشان (با تکیه بر خصوصیات خاک)

زمینه: پدیده شوری در کشور ما به عنوان یک مشکل جدی مطرح می باشد و هر روز بروسعت و اهمیت آن افزوده می شود . نظر به این که شرایط اقلیمی از نظر خشکی و کمبود نزولات آسمانی ، شوری خاک و بالا بودن سطح ایستابی آب ، تجدید حیات پوشش گیاهی را محدود می نماید.، منطقه مورد تحقیق که یکی از اکوسیستم های منحصر به فرد ازجهت شوری منطقه ، بالا بودن سطح ایستابی آب و .می باشد،.. انتخاب گردید.این ناحیه درچندسال گذشته تحت فشاربیش ازحد بهره برداری، قدرت تولید ش به شدت کاهش یافته وهمین امرباعث تشدید فرسایش وازبین رفتن خاک منطقه شده است. مواد و روش ها : به همین منظور برای بررسی نقش کاربری اراضی و اثرات آن بر خاک سطحی، دو ناحیه زراعی و مرتعی در نزدیکی ناحیه ای که 20 سال تحت قرق بوده انتخاب گردید. برای اندازه‌گیری خصوصیات فیزیکی (بافت وساختمان ) و شیمیایی( ازت، pH ، EC و ماده آلی) خاک ، نمونه‌هایی از هر سه منطقه برداشت گردید.روش نمونه برداری به صورت سیستماتیک تصادفی انتخاب شد. در هر منطقه 3 ترانسکت به طول 100 مترانتخاب و در طول هر ترانسکت 3 نمونه تصادفی تا عمق 15 سانتی متربا استفاده از بیل برداشته شد. برای اندازه گیری میزان نفوذ خاکدر هر منطقه ( قرق ، مرتع و زراعت دیم ) سه نقطه به طور تصادفیانتخاب گردید.این عمل در سه تکرار و جمعاً به تعداد نه آزمایش انجام گرفت. نتایج : نتایج نشان داد که بهره برداری به صورت مرتع وزراعت دیم اثر معنی داری بر بافت خاک نداشت،ولی فشردگی سطح خاک افزایش یافت. هم چنین بر ازت و ماده آلی خاک نیز اثر معنی داری مشاهده نگردید. کاربری به صورت زراعت دیم EC  خاک را به شدت افزایش دادا، اما کاربری به صورت مرتع بر EC خاک اثر معنی داری نداشت. نتایج آزمون نفوذپذیری خاک نشان می دهد که به طور میانگین، نفوذ پذیری خاک در ناحیه قرق حدود 10 برابر ناحیه مرتعی و 9 برابر ناحیه زراعت دیم می باشد. بحث و نتیجه گیری : با توجه به خطر بیابان زایی در منطقه، بهره برداری به صورت هر نوع کاربری (زراعی و مرتعی) باید با دیده تردیدنگریسته شود.باتوجه به موفق بودن قرق تحقیقاتی و کاهش شوری و افزایش نفوذپذیری خاک، قرق باید به عنوان یکی از مهم ترین روش های اصلاحی مد نظر قرار گیرد. عملیات زراعت دیم، باعث افزایش شوری و کاهش نفوذپذیری خاک می گردد هم چنین لازم است باتوجه به بارش کم در منطقه، اراضی دیم به مراتع دست کاشت تبدیل گردد.