ارزیابی اثرات سامانه جمع‌آوری رواناب و قرق بر ذخیره رطوبت و پوشش سطح زمین در جنگل‌های زاگرس در استان کرمانشاه

پدیده خشکیدگی سراسر جنگل‌های زاگرس را فرا گرفته است و از جمله راهکارهای کوتاه کوتاه‌مدت مدیریتی نفوذ دادن رواناب سطحی به‏منظور مقابله با خشکیدگی معرفی شده است. منظور هدف از اجرای پژوهش حاضر بررسی نقش بانکت هلالی و قرق در افزایش ذخیره رطوبت خاک از طریق نفوذ دادن رواناب بود که در بخشی از جنگل‏های کله‏زرد در جنوب کرمانشاه در قالب طرح آزمایشی بلوک‌های کاملاً تصادفی با چهار تیمار و  سه تکرار انجام یافت. کرت‌‏های آزمایشی به ابعاد 30×50 متر طراحی و تیمارها شامل بانکت هلالی+قرق، قرق، بانکت هلالی بدون قرق و شاهد شاهد قرق+بانکت هلالی، قرق، بانکت هلالی بدون قرق شاهد بود. بانکت‌ها بسته به وضعیت سطح زمین به شکل هلالی به طول تقریبی 7 هفت متر و عمق نیم متر ایجاد شد. همچنین رطوبت حجمی خاک با دستگاه رطوبت سنج (TDR[1]) در سه نقطه داخل بانکت، کناره بانکت و شاهد اندازه‏گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد که خشکیدگی در ابتدای شروع پروژه (سال 1391)، 30 درصد بود که بر اساس مشاهدات میدانی در سال بعد روند افزایشی داشت. نتایج بررسی رطوبت اندازه‏گیری شده نشان داد که میانگین ذخیره رطوبت داخل بانکت 2 برابر نقطه شاهد بود که با اعمال تیمار بانکت+قرق بعد از 3 سال، تعداد 3 پایه از درختان خشکیده احیاء (19 پایه در هکتار) و 37 پایه در هکتار نیز کم‌تر خشک شده بودند (درمقایسه با تیمار شاهد) که در مجموع موجب  نجات 57 پایه درختی در هکتار از پدیده خشکیدگی شد. گرچه تیمار قرق موجب احیاء پایه‏های خشکیده نشد، اما موجب کاهش شدت خشکیدگی به تعداد 38 پایه در هکتار شد. تاثیر تیمار بانکت بدون قرق در کاهش خشکیدگی 6 پایه در هکتار به‌دلیل عدم حفاظت و چرای دام بود. نهایتاً  دو تیمار بانکت+قرق و قرق منجر به افزایش معنی‏دار تاج پوشش گیاهی و لاشبرگ سطح زمین در مقایسه با دو تیمار دیگر شدند (تیمار بانکت بدون قرق تاثیر معنی‏داری در این زمینه نداشت). بنابراین، احداث بانکت توام توام با قرق به‌عنوان گزینه مناسب افزایش رطوبت موثر در کاهش پدیده خشکیدگی و سازگار با جنگل‏های زاگرس پیشنهاد ‏شد.   [1] Time Domain Reflectometry