ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب حاجی و واژه های وابسته در زبان فارسی/پیش قدم- نوروز کرمانشاهی

ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب «حاجی» و واژه‌های وابسته در زبان فارسی رضا پیش‌قدم[1]پریا نوروز کرمانشاهی[2]دریافت: 4/3/92تصویب: 28/8/92  چکیدهبا توجه به اهمیت نقش زبان در شکل‌دهی و تغییر باورهای مذهبی و فرهنگی مردم جامعه، پژوهش حاضر در صدد است تا به بررسی موشکافانة واژة ارزشی «حاجی» و واژه‌های وابسته به آن بپردازد. بدین منظور حدود 300 بافتی که در آنها گفتمان مرتبط با این لقب به کار رفته است، در محیط‌های طبیعی ضبط گردید و آن‌گاه مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از مدل هایمز (1967)، لقب‌های «حاجی» و «حاج/حاجیه‌خانم» مورد واکاوی قرار گرفته و سپس کاربرد‌های مختلف آنها از دو بُعد مذهبی-غیرمذهبی و روان‌شناسی-اجتماعی بررسی شد. در پایان، واژه‌های هم‌نشین با این لقب‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد این لقب‌ها که در گذشته واژه‌های ارزشی محسوب می‌شده‌اند، دچار نوعی دگردیسی شده و امروزه گاه به ضدارزش تبدیل گردیده‌اند. در پایان، دلایلی که به نظر می رسد منجر به این افت و بسط معنایی شده -از قبیل رسانه، جامعه و دیدگاه‌های متفاوت مردم-  مورد بحث قرار می‌گیرد. واژه‌های کلیدی: لقب، مذهب، هویت، فرهنگ، حاجی، حاج‌خانم[1]  استاد گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسندة مسئول)؛ [email protected][2]  دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد؛ [email protected]