اثر ارقام مختلف تجاری بادام روی واکنش های زیستی شته‌ی آردی بادامHyalopterus amygdali Blanch.(Hom., Aphididae) در شرایط مزرعه

چکیده استان آذربایجان‌شرقی یکی از مهم‌ترین مراکز عمده‌ی تولیدکننده‌ی محصول بادام و نهال اصلاح شده‌ی این گونه گیاهی با ارزش در کشور است. درختان بادام در طول زندگی خود مورد حمله‌ی آفات متنوعی از جمله شته‌ها قرار می‌گیرند. شته‌ی آردیHyalopterus amygdali (Blanchard, 1840)  گونه‌ی غالب در روی درختان بادام در استان آذربایجان شرقی است. این آفت با تغذیه از شیره‌ی گیاهی برگ و سرشاخه­ی بادام خسارت قابل توجهی وارد می‌سازد. مطالعه­ی حاضر به منظور تشخیص برخی از ویژگی‌های آنتی‌بیوزی چند رقم تجاری بادام با نام‌های سهند (بومی منطقه)، شکوفه، آذر (ارقام اصلاح شده داخلی)، فرانیس و نوپلوس‌اولترا (ارقام خارجی)  روی شته‌ی آردی بادام تحت شرایط مزرعه­ای انجام شد. صفات مورد اندازه‌گیری شامل تعیین درصد بقای پوره‌ها، طول دوره‌ی نشو و نمای پورگی، شاخص رشد، قدرت باروری و نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) حشرات کامل بی‌بال ‌شته اردی بادام بود. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که بین ارقام مورد مطالعه بادام از نظر تأثیر روی طول دوره‌ی نشو و نمای پورگی و قدرت باروری شته‌ی آردی بادام اختلاف معنی‌داری وجود نداشته ولی اختلاف بین میانگین نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm value) حشرات کامل بی‌بال در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار است.  مطابق این یافته­ها، میانگین کل میزان بقای پوره‌ها 86/3 ± 68 درصد، طول دوره‌ی نشو و نمای پورگی  11/0 ± 96/8 روز، تعداد نتاج تولید شده به ازای یک فرد ماده 21/2 ± 02/38 پوره و نرخ ذاتی افزایش جمعیت برابر با 0043/0 ± 2581/0 ماده/ماده/روز به دست آمد. مقایسه‌ی گروهی ارقام اصلاح شده با رقم بومی منتخب از توده‌های منطقه (سهند) حاکی از وجود اختلاف معنی‌دار بین رقم سهند با ارقام آذر، شکوفه، فرانیس و نوپلوس‌اولترا (ارقام اصلاح شده) در تمامی صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد بود. شته­های پرورش یافته روی رقم سهند دارای باروری کمتر و نرخ ذاتی افزایش جمعیت پایین­تر بود. بنابراین می­توان اظهار نمود که سهند در مقایسه با سایر ارقام به طور نسبی یک رقم مقاوم به شته­ی آردی بادام است.