آرشیو رقمی و نقش آن در هدایت مدیران دانش و تسهیم سرمایه‌های فکری

همگام با ریشه دواندن مراکز حفاظت و اشاعه اسناد در سطوح گوناگون ملی و اجتماعی و فرآورده‌های فرهنگی، آرشیو به شاهدی ملموس از حافظه شخصی و جمعی تبدیل شده است که مطابق الگوهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، به تعریف حافظه سازمانی می‌پردازد. با توجه به نقش تحول یافته آرشیودار در گذر زمان و تحول در آرشیوها، این مراکز تنها مخزنی از داده‌ها و انبار تاریخی صرف نیستند، بلکه پاره‌های فرهنگی و ترکیبی از ساختارها و روش‌ها هستند که در گذرگاه علم، فرهنگ کاربردی، سیاست و از همه با اهمیت‌تر، فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی (ICT) قرار گرفته‌اند. فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی از جوانب گوناگون، آرشیو و نقش و جایگاه آن را در جامعه اطلاعاتی عصر حاضر تحت تاثیر خود قرار داده‌اند. تحولات سریع و شتابان در چرخه زندگانی اطلاعات و انتشارات علمی به سمت رقمی شدن، دسترسی آسان به اطلاعات، ضرورت ارتباطات علمی و گردش آزاد اطلاعات، به منظور توسعه و پیشرفت و... مسایلی است که دوشادوش و همگام با هم، شالوده ایجاد و گسترش آرشیو رقمی را پی‌ریزی کرده است. به طوری که آرشیو رقمی به عنوان یکی از مجراهای اصلی برای دسترسی آزاد به اطلاعات علمی، در سطح جهانی، مطرح گردیده و جایگاه ویژه خود را در توسعه و پیشرفت علمی و اقتصادی ملل پیدا کرده است. لذا با توجه به تحول در محمل‌ها به مدد فناوری‌های اخیر و تاثیر انکارناپذیر آن‌ها در ایجاد آرشیوهای رقمی و نیز نقشی که آرشیوهای سنتی و نوین در توسعه و پیشرفت علمی، فرهنگی و اقتصادی جامعه اطلاعاتی بازی می‌کنند، مقاله حاضر در دو بخش مجزا و در عین حال پیوسته ارایه می‌گردد. در بخش نخست، به معرفی شکل نوین آرشیوها تحت عنوان آرشیوهای رقمی از نظرگاه‌های مختلف می‌پردازیم. آن‌گاه عواملی را که از فناوری‌های نوین سرچشمه گرفته و پایه اولیه شکل‌گیری آرشیو رقمی را پی‌ریزی کرده‌اند، در معرض بررسی قرار می‌دهیم. ویژگی‌های آرشیو رقمی و چالش‌های پژوهش درخصوص آرشیو رقمی و رقمی کردن اسناد در نقش حافظه اجتماعی و فرهنگی هر ملت، از مباحث بسیار مهمی است که در این نوشتار در بوته نقد قرار می‌گیرد. بخش دیگر این نوشتار، به نقش تردیدناپذیر آرشیوها در توسعه و پیشرفت ملی، علمی و اقتصادی، اختصاص دارد. برای پرداختن به این مساله، بار دیگر گریزی می‌زنیم به نقش بظاهر جدیدی که فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، بر دوش آرشیوها در جامعه اطلاعاتی گذاشته‌اند و آن هم، نقشی است که آرشیوها در راهبری مدیریت دانش، تسهیم و اشتراک گذاری سرمایه‌های فکری بازی می‌کنند.