اثر ترکیب بستر کشت بر راندمان بیولوژیکی قارچ دکمهای (agaricus bisporus)

پسماندهای کشاورزی در ایران اغلب سوزانده می شوند. در صورت استفاده از این پسماندها برای تولید کمپوست قارچ، می توان ضمن جلوگیری از تخریب اکوسیستم های طبیعی، به راحتی از آن ها پروتئین و سایر مواد غذایی را استخراج کرد. قارچ ها به جهت دارا بودن درصد آب بالا و ساختار اپیدرمی نازک و متخلخل خود، ماندگاری بسیار کم تری نسبت به سایر سبزیجات دارند. این پژوهش، ابتدا با هدف استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی و کاهش هزینه تولید قارچ دکمه ای در استان گیلان و سپس با هدف معرفی بهترین کمپوست و شرایط نگهداری برای افزایش ماندگاری قارچ دکمه ای، انجام شد. ابتدا، یک آزمایش فاکتوریل به منظور بررسی اثر مدت کمپوست سازی بر افزایش راندمان بیولوژیکی و بهبود برخی خواص کیفی قارچ دکمه ای (agaricus bisporus) در کمپوست های مختلف حاصل از ضایعات کشاورزی، با دوازده ترکیب تیماری (شش نوع کمپوست و دو مدت کمپوست سازی) و سه تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی به اجرا درآمد. تیمارهای مورد استفاده در این آزمایش شامل کمپوست های حاوی کلش گندم و کلش برنج به عنوان ماده اصلی و مکمل های کود مرغی، تفاله زیتون و کود اسبی و دو مدت کمپوست سازی (بلند مدت (22روزه) و کوتاه مدت (16روزه)) بودند. قارچ های تولید شده در کمپوست کلش برنج و کود مرغی بیش ترین راندمان بیولوژیکی (18/67%) را نشان دادند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بیش ترین ماده خشک (73/8%) را داشتند درحالی که قارچ های مربوط به کمپوست کلش گندم و تفاله زیتون بیش ترین نیتروژن (63/6%)، پروتئین (47/41%) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (4/54%) را تولید کردند. قارچ های تولیدشده در کمپوست کلش برنج و کود اسبی بیش ترین خاکستر (83/9%) را داشتند. قارچ های رشد یافته در روش کوتاه مدت بیش ترین راندمان بیولوژیکی (41/42%) را نشان دادند. براساس نتایج این آزمایش، وقتی که کود مرغی (خصوصاً در کمپوست سازی بلندمدت) و تفاله زیتون به عنوان مکمل در کمپوست سازی استفاده شوند، جایگزینی کلش برنج با کلش گندم می-تواند در تولید کمپوست قارچ دکمه ای پیشنهاد شود. وقتی که کلش برنج به عنوان ماده اصلی در کمپوست سازی استفاده شود، جایگزینی تفاله زیتون با کود اسبی و تا حدودی با کود مرغی، می تواند در تولید کمپوست قارچ دکمه ای پیشنهاد شود. در بخش دوم از این پژوهش، تأثیر بستر کشت، دما و نوع ظرف بر کیفیت پس از برداشت و عمر انبارداری قارچ دکمه ای با 16 ترکیب تیماری و سه تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای مورد استفاده شامل دو دمای نگهداری (دمای یخچال (4 درجه سانتی گراد) و دمای اتاق (25 درجه سانتی-گراد))، دو نوع ظرف (شفاف و پوشیده شده با فویل) و چهار نوع کمپوست (کلش گندم و کود مرغی، کلش گندم و کود اسبی، کلش برنج و کود مرغی و کلش برنج و تفاله زیتون) بودند. اندازه گیری صفت برای نمونه های انبارشده، به-ترتیب در دمای اتاق و یخچال در خلال 25 و 7 روز بعد از برداشت انجام شد. قارچ های حاصل از کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بیش ترین فنل کل در روز سوم و ظرفیت آنتی اکسیدانی در روز هفتم (به ترتیب 107/0 میلی گرم اسید-گالیک بر گرم وزن تر و 67/55%) را نشان دادند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش گندم و کود اسبی بیش ترین ماده خشک در روز سوم (56/9%) را در ظرف پوشیده شده با فویل به خود اختصاص دادند درحالی که قارچ های مربوط به کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بالاترین مقدار (88/10%) را در ظرف روشن نشان دادند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بیش ترین ماده خشک در روز هفتم (به ترتیب 15/9 و 62/11%) را در دمای یخچال و دمای اتاق به خود اختصاص دادند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش گندم و کود اسبی بیش ترین فنل کل در روز هفتم (115/0 میلی گرم اسید گالیک بر گرم وزن تر) را در دمای یخچال نشان دادند در حالی که قارچ های مربوط به کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بالاترین مقدار (126/0 میلی گرم اسید گالیک بر گرم وزن تر) را در دمای اتاق داشتند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش گندم و کود اسبی بالاترین فنل کل در روز هفتم (108/0 میلی گرم اسید-گالیک بر گرم وزن تر) را در ظرف پوشیده شده با فویل به خود اختصاص دادند درحالی که قارچ های مربوط به کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بالاترین مقدار (125/0 میلی گرم اسید گالیک بر گرم وزن تر) را در ظرف روشن نشان دادند. قارچ های حاصل از کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون بالاترین ظرفیت آنتی اکسیدانی در روز سوم (به-ترتیب 73/54، 15/56 و 73/56%) را در دمای یخچال و ظرف پوشیده شده با فویل، دمای محیط و ظرف پوشیده شده با فویل و دمای محیط و ظرف روشن به خود اختصاص دادند درحالی که قارچ های مربوط به کمپوست کلش گندم و کود مرغی بالاترین مقدار (36/55%) را در دمای یخچال و ظرف روشن نشان دادند. این آزمایش نشان داد که قارچ-های حاصل از کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون میزان تنفس کم تر و به دنبال آن ماندگاری بیش تری را در ظرف روشن نسبت به کمپوست های کلش گندم و کود مرغی، کلش گندم و کود اسبی و کلش برنج و کود مرغی دارند.