مقایسه‎ی نشوونما و تولیدمثل مگس میوه‎ی مدیترانه‎ای (wiedmann)(diptera: tephritidae) ceratitis capitata روی چند گیاه میزبان در شرایط آزمایشگاهی

مگس میوه‏ی مدیترانه ای، ceratitis capitata (wiedemann)، یکی از مخرب‏ترین آفات درختان میوه در دنیا به شمار می‏رود که در سال‏های اخیر، طغیان آن در بیش‎تر باغ‏های میوه‎ی شمال کشور گزارش شده است. در این تحقیق، مقادیر تعدادی از فراسنجه‎های مهم نشو و نمایی و تولیدمثلی این مگس شامل طول دوره‎ی لاروی و شفیرگی، درصد تفریخ تخم‏ها، درصد خروج حشرات کامل، درصد افراد ماده، طول دوره‏ی پیش از تخم‏گذاری، میانگین‏ روزانه‏ی تخم‏گذاری (در دو آزمون انتخابی و غیرانتخابی) و مجموع تخم‏های گذاشته شده طی ده روز روی شش میزبان گیاهی مختلف (شامل خرمالو، نارنگی اُنشو، پرتقال تامسون، سیب زرد لبنانی، سیب قرمز و هلو) در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2±26 درجه‎ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره‎ی نوری 12 ساعت روشنایی به مدت 12 ساعت تاریکی) بررسی شدند. تمام آزمایش‏ها در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا گردیدند، داده‏های به دست آمده با استفاده از نرم‏افزار sas تجزیه‏ی واریانس شدند و میانگین‏ فراسنجه‏ها با استفاده از آزمون چنددامنه‏ای دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که تمام فراسنجه‎های مورد بررسی (به جز درصد ظهور حشرات کامل و درصد افراد ماده) به طور معنی‏دار تحت تاثیر نوع میزبان گیاهی قرار گرفتند. طولانی‏ترین و کوتاه‏ترین دوره‏ی لاروی به ترتیب در میوه‏های سیب قرمز (1/68±24/08 روز) و پرتقال تامسون (0/33±8/92 روز) مشاهده شدند، در حالی که طولانی‏ترین و کوتاه‏ترین دوره‏ی شفیرگی به ترتیب به میوه‏های خرمالو (0/59±13/84 روز) و هلو (0/29±7/76 روز) تعلق داشتند. بر اساس نتایج آزمون غیرانتخابی، بیش‎ترین و کم‎ترین میانگین تخم‏گذاری به ترتیب روی میوه‏های خرمالو (0/68±6/94 عدد تخم به ازای هر فرد ماده در روز) و پرتقال تامسون (بدون تخم‏گذاری) مشاهده شدند. در آزمون انتخابی، میانگین روزانه‎ی تخم‎‏گذاری مگس‏های ماده روی میوه‏های هلو، سیب قرمز و سیب زرد لبنانی به ترتیب 0/74±4/74 ،0/32±1/52 و 0/21±0/56عدد تخم به ازای هر فرد ماده محاسبه گردید که از این نظر، دو میزبان سیب زرد لبنانی و سیب قرمز با یکدیگر اختلاف معنی‎دار نداشتند اما اختلاف آن‏ها با هلو معنی‎دار بود. بیش‏ترین درصد تفریخ تخم‏ها در میوه‏های نارنگی اُنشو (5/04±93/65 درصد) مشاهده شد که با میوه‏های سیب زرد و قرمز اختلاف معنی‏دار نداشت. در مقابل، کم‏ترین میزان تفریخ تخم‏ها (10/72±67/49 درصد) به میوه‏های پرتقال تامسون تعلق داشت که اختلاف آن با میوه‏های خرمالو و هلو معنی‏دار نبود. به طور کلی، از میان شش میوه‏ی مورد بررسی در این پژوهش، میوه‏های هلو به دلیل بالا بودن میانگین تخم‏گذاری روزانه و درصد تفریخ تخم‏ها و نیز کوتاه بودن دوره‎ی نشو و نمای لاروی و شفیرگی، مناسب‎ترین میزبان برای مگس میوه‎ی مدیترانه‎ای تشخیص داده شد. در مقابل، میانگین تخم‏گذاری روزانه و درصد تفریخ تخم‏ها در میوه‏های پرتقال تامسون نسبت به میزبان‏های دیگر بسیار پایین‏تر بودند، بنابراین با وجود کوتاه بودن طول دوره‏ی لاروی، میوه‏های این گیاه برای این مگس میزبان مناسبی محسوب نمی‎شوند. میوه‎های سیب زرد لبنانی و سیب قرمز نیز به دلیل کم‏بودن میانگین روزانه‏ی تخم‏گذاری و طولانی بودن دوره‎ی نشو و نمای لاروی روی آن‏ها برای این حشره میزبان‎های مناسبی به شمار نمی‏روند. نتایج به دست آمده از این پژوهش می‏توانند در مدیریت تلفیقی مگس میوه‏ی مدیترانه‏ای در باغ‏های میوه مورد استفاده قرار گیرند.