بررسی زمان موهوم از دیدگاه متکلمان و فلاسفه و تطبیق آن بر قرآن و حدیث

مسئله حدوث و قدم عالم همواره منشأ منازعات بسیاری بین متکلمین و فلاسفه اسلامی بوده است. فلاسفه اسلامی متقدم در این میان رأی به قدم عالم داده اند. اما از آنجا که متکلمین با قدم عالم مخالف بودند و از طرف دیگر براساس مبانی خود به حدوث زمانی آن معتقد بودند، برخی از آنان در تبیین حدوث زمانی و تصحیح اشکالات وارد بر آن، زمانی را فرض کردند که ویژگی های زمان واقعی را نداشته باشد و آن را زمان موهوم نامیدند. آن ها تعاریف و ویژگی های متنوعی در تبیین این زمان بیان کرده اند. این نوشتار به بررسی، تعریف زمان موهوم، انگیزه های طرح، استدلال های این نظریه از سوی متکلمین و نقد فلاسفه می پردازد. در عین حال به تطبیق آراء با قرآن و حدیث پرداخته می شود و در هر قسمت داوری آراء نیز گنجانده شده است. و نهایتا حاصل فصول این است که زمان موهوم با ویژگی های ارائه شده از جانب متکلمین نمی تواند تبیین گر حدوث زمانی عالم باشد.