بررسی ارتباط پوشش گیاهی با برخی عوامل اکولوژیک در منطقه اردستان

به منظور بررسی ارتباط پوشش گیاهی با برخی عوامل اکولوژیک در منطقه اردستان و شناسایی عوامل موثر بر استقرار و رشد گیاهان ، یک ترانسک به طول تقریبی 45 کیلومتر در امتداد جهت جنوب غربی – شمال شرقی مورد مطالعه قرار گرفت. نقطه آغازین ترانسکت، ارتفاعات جنوب غربی شهر اردستان و نقطه انتهایی آن اراضی پست دق سرخ بود و در طول این ترانسکت شش مکان به عنوان مکان های مورد مطالعه انتخاب شدند. مهمترین ویژگی های اکولوژیک مکان های مورد مطالعه در چهار بخش: اقلیم(12عامل)، خاک(26ویژگی)، زمین شناسی و فیزیوگرافی(8عامل) و پوشش گیاهی(عامل پوشش تاجی) تعیین شد. به منظور بررسی تشابه موجود بین مکان های مورد مطالعه و طبقه بندی آنها، آمار کمی 46 ویژگی محیطی بر اساس شاخص فاصله اقلیدوسی نسبی، به روش واریانس حداقل، طبقه بندی خوشه ای گردید. همچنین جهت بررسی خصوصیات رویشگاهی و تعیین ارتباط بین پوشش گیاهی و شرایط اکولوژیک منطقه، آمار درصد ترکیب پوشش گیاهی 17 گونه گیاهی در ارتباط با 46 عامل محیطی به روش آنالیز تطبیقی متعارف (cca) رج بندی و مورد پردازش قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای مکان های مورد مطالعه در سطح تشابه 68 درصد ، 3 رویشگاه متفاوت مشاهده می شود. رویشگاه اول مکان های یک ، دو و سه، رویشگاه دوم، مکان های چهار و پنج و رویشگاه سوم مکان ششم را به طور مجزا شامل می شود. از میان این 46 عامل تنها 24 عامل تاثیر گذار بوده ( درسطح اعتماد 95/0) و باقی عامل ها تاثیری بر روی این طبقه بندی نداشته اند . این 24 عامل شامل 8 عامل اقلیمی و16 ویژگی خاک است. همانطور که این ارقام نشان می دهد، سهم ویژگی های خاک بیش از عامل های اقلیمی و دو برابر آن است. علاوه بر این، 11 ویژگی خاک در سطح 99/0 نیز اعتماد داشته که این مطلب اهمیت این عوامل محیطی را بیشتر نشان می دهد. با توجه به نتایج رج بندی، گونه های گیاهی که در مکان های شماره یک و دو قرار گرفته اند ( و مهمتر از همه artemisia aucheri با درصد ترکیب 75 درصد) بیشتر در مکان هایی دیده می شود که میزان تبخیر کم و متوسط دمای سالیانه زیاد نباشد. بافت خاک متوسط، میزان فسفر وکربنات بالا ، شوری خاک کم، میزان عناصر کلر و سدیم کم و در مناطق مرتفع و پر شیب دیده می شوند. گونه های گیاهی واقع در مکان های شماره سه و چهار (و مهمتر از همه گونه های artemisia sieberi ، acanthophylum microcephalum تبخیر را تحمل کرده ولی نسبت به یخبندان گریزان هستند. نسبت به بی کربنات همبستگی بالایی دارند و تا حدی تحت تاثیر میزان پتاسیم قرار می گیرند . این گیاهان در خاکهایی که میزان ماده آلی آن (حتی 2/0 درصد) باشد نیز مستقر می شوند. این گروه از گیاهان در مکانهای مسطح، کم شیب و کم ارتفاع استقرار دارند. مجموعه گیاهی مستقر در مکان شماره پنج که بیشترین ترکیب آن را haloxylon persicum تشکیل می دهد ( 7/97درصد )، امکان استقرار در مکان هایی را دارد که متوسط درجه حرارت سالیانه و ماهانه بالا، طول دوره خشکی زیاد ( 303 روز ) و میزان تبخیر بالا باشد. این گیاه در نواحی که بارندگی کم باشد (حدود 100 میلی متر) می تواند مستقر شود و میزان درصد سنگ و سنگریزه خاک و مقدار سیلت خاک کم باشد. این گونه، خاکهای نسبتا شنی و بدون لایه محدود کننده را ترجیح می دهد. میزان کلر،سدیم ، سولفات و شوری خاکهای این رویشگاه بالاست. در مکان شماره شش به دلیل اینکه غلظت بالای برخی ویژگی های خاک نظیر سدیم، کلر و شوری خاک ایجاد محدودیت می کند(پتانسیل اسمزی خاک بسیار پایین می باشد)، هیچ پوشش گیاهی قادر به رویش نمی باشد.