دفاع از نقد اخلاقی هنر با تکیه بر آراء نوئل کرول در دو مقاله ی ”هنر و قلمرو اخلاق“ و ”هنر و نقد اخلاقی“

مسأله ی اصلیِ این تحقیق همانا ”دفاع از نقد اخلاقی هنر“ است. به دیگرسخن، مسأله و پرسشی که این تحقیق در مقام پِیجوییِ آن برمی آید عبارت است از اینکه آیا رواست که دست در نقد اخلاقی آثار هنری زنیم یا نه. آیا می توان با معیارهای اخلاقی به نقد و ارزیابی آثار هنری پرداخت یا نه؟ در واکنش به این مسأله، در تاریخِ فکر و فرهنگِ بشر، سه موضعگیری کلّی صورت گرفته است. (1) کسانی با پیشقراولیِ افلاطون بر آن شده اند که نقد اخلاقی هنر نه تنها روا که ضروری است. یعنی نه فقط می توان بلکه باید به نقد اخلاقی همه ی آثار هنری دست یازید. (2) از سوی دیگر، کسان دیگری چون کلایوْ بل اظهار داشته اند که اساساً نباید و نمی توان به نقد اخلاقی هنر پرداخت. این دسته ی دوم، که در واقع باید مخالفان نقد اخلاقی شان خواند، ادلّه ی نیرومندی در ردّ این شیوه ی نقد هنرها اقامه کرده اند ــ ادلّه ای که ظاهراً بدون پاسخ گفتن بدان ها نمی توان نقد اخلاقی را طریقی موجّه برای مواجهه با آثار هنری دانست. (3) و امّا کسانی، بویژه در دهه های اخیر، راه میانه ای پیش نهاده اند: همه ی آثار هنری را نمی توان و نباید مورد نقد اخلاقی قرار داد. گزافه است اگر بگوییم که هیچ اثر هنری را نیز نمی توان یافت که درخور نقد اخلاقی باشد. بلکه، بسته به سرشت و ماهیت آثار هنری، برخی از آنها را می توان و برخی را می بایست مورد نقد اخلاقی قرار داد. به عبارت دیگر، ایشان معتقدند که برخی از آثارِ هنری را، مثل یک معماری که فارغ و برکنار از هر گونه مضمون اخلاقی و غیراخلاقی است، اساساً نمی توان مورد نقد اخلاقی قرار داد و، از دیگرسو، پاره ای از آثار هنری را، نظیر فیلم پیروزی اراده که در آن فاشیزمِ هیتلر تقدیس می شود، بایست مورد نقد اخلاقی قرار داد. بنابراین، ماهیّت آثار هنری است که روا یا ناروا بودنِ نقد اخلاقیِ آنها را تعیین می کند. باری، در این میان، رسالتِ این رساله آن است که با ردّ دیدگاه های گروه دوم، یعنی کسانی که با نقد اخلاقیِ هنر مخالفت می ورزند، از روا بودن نقد اخلاقی هنر دفاع کند. برای تحقّق بخشیدن بدین امر، به آراء یکی از مدافعان کنونیِ اخلاقگرایی در هنر، یعنی نوئل کرول، توسّل جسته ایم. پس، بویژه با تکیه بر دو مقاله ی ”هنر و قلمرو اخلاق“ و ”هنر و نقد اخلاقی“ به قلمِ این فیلسوف، استدلال ها در ردّ نقد اخلاقی را در پنج دسته سازمان دادیم و در مقام پاسخگویی بدان ها برآمدیم.