بازنمایی دینداری در رمان های عامه پسند ایرانی(1368-1388)

چکیده: دینداری یکی از مفاهیم مهم برای محققان علوم اجتماعی است. مردم در زندگی روزمره خود به برداشت ها و تفسیرهایی از دین دست می زنند که ممکن است متفاوت با دین رسمی باشد. دینداری اشاره به همین جریان دارد. طبیعی است که برخی از این برداشت ها و تفسیرها می توانند موجب پدید آمدن دیدگاه های انحرافی بشوند. گام اول در خصوص حل چنین مشکلی، شناخت وضعیت جاری و دینداری موجود در جامعه است که این شناخت می تواند پایه ای برای سیاست ها و فعالیت های بعدی باشد. به همین منظور لازم است با مراجعه به نمودهای مختلف فرهنگ – و در این پایان نامه فرهنگ عامه- وضعیت آن مشخص گردد. یکی از نمودهای فرهنگ عامه رمان های عامه پسند هستند. این رمان ها از آنجا که با علایق عامه سروکار دارند برای ما مهم هستند. در گذشته این رمان ها به راحتی و با زدن برچسب های منفی از حیطه کار محققان خارج می شدند اما امروزه و به خصوص در مکتب مطالعات فرهنگی و به دلیل سروکار داشتن با علایق توده ها اهمیت آن ها کشف شده است. پس از مباحث اولیه در خصوص دینداری و رمان عامه پسند، مباحث پیتر برگر در خصوص دینداری برای پایان نامه پیش رو مناسب تشخیص داده شدند. برگر از سه مولفه دین خصوصی، دین گزینشی و تکثر گرایی در دین برای مطالعه دینداری استفاده می کند. مورد چهارمی هم که در واقع ادامه موارد قبلی است اضافه شد بدین صورت که رابطه ویژگی های اقشار با دینداری چگونه است. سه ویژگی "سن"، "جنسیت" و "تحصیلات و مقام اجتماعی" انتخاب شدند. در ادامه با استفاده از رویکرد نورمن فرکلاف در تحلیل گفتمان پنج رمان عامه پسند انتخاب شده مطالعه و بررسی شدند. نتایج گرفته شده به این صورت بود که وضعیت موارد ذکر شده در خصوص دینداری ارتباط زیادی با نوع زندگی شخصیت ها دارد. بدین معنا که در مواردی که زندگی مدرنی در داستان جاری بود، بیشتر شاهد همراهی با مولفه های برگر بودیم و در داستان های با زندگی سنتی خلاف این مطلب مشاهده شد. ضمن آن که در داستان های گروه دوم دینداری بین اقشار مختلف تفاوت چندانی نداشت اما در داستان های گروه اول با افزایش سن بیشتر، از زنان بیشتر و با افزایش تحصیلات و مقام اجتماعی کمتر می شد. واژگان کلیدی: دینداری، رمان عامه پسند، مطالعات فرهنگی، تحلیل گفتمان، برگر