عادات غذایی و پراکنش بذور توسط گور ایرانی (equus hemionus onager) در پارک ملی قطرویه

یکی از ساز و کار هایی که پستانداران بذور گیاهی را پراکنده می کنند اندوزوکوری(انتقال بذر از طریق سرگین) است که در علف خوارن بزرگ جثه بسیار حائز اهمیت می باشد. به دلیل وجود گستره خانگی وسیع، علفخواران بزرگ جثه نقش کلیدی در انتشار بذور گیاهی در فواصل طولانی بین زیستگاه ها و داخل زیستگاه ها دارند. تعیین شناسایی عادات غذایی سم داران جهت شناخت بوم شناسی گونه های حیات وحش ضروری است که در حفاظت هر چه بهتر از گونه ها و جلوگیری از انقراض آن ها موثر است. بررسی نقش گونه های حیات وحش در انتقال بذور از مطالعات تکمیلیِ رژیم غذایی گونه های مختلف علفخواران است. عواملی چون شکار غیر مجاز، تخریب زیستگاه، حمایت غیر کارآمد و خشکسالی منجر شده گور ایرانی از سمت اتحادیه جهانی حفاظت از منابع طبیعی در رده به طور جدی در معرض انقراض(cr) قرار گیرد. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات فصلی میزان بذر گیاهی موجود در سرگینِ بزرگترین سم دار پارک ملی قطرویه است که این پارک در جنوب بخش مرکزی ایران واقع شده است. هدف ثانویه این تحقیق شناسایی عادات غذایی و گیاهان مهمی است که گور ایرانی مصرف می کند. تعداد 186 گروه سرگین تازه از سه دشت مختلف که به وسیله کوه ها و تپه ها از هم جدا شده اند در اوایل تیر و و اواخر مهر سال 1391 جمع آوری گردید و در گلخانه کشت شد. پنجاه و یک گونه گیاهی در نمونه های دو دوره رشد کرد، 27 گونه گیاهی در نمونه های سرگین فصل تابستان و 49 گونه گیاهی در نمونه-های سرگین پاییز جوانه زنی کردند. غنای گونه ای و فراوانی نسبی جوانه های رشد کرده از سرگین در بین فصول و سه دشت متفاوت بود. تجزیه و تحلیل dca (detrended correspondence analysis) نشان داد که گونه های جوانه زده از سرگین های جمع آوری شده از سه دشت، تفکیک شده است به نحوی که ترکیب گونه ای در تابستان در دشت ریگ جمشید و ده وزیر بیشتر یا کمتر شبیه هستند اما دشت عین الجلال متفاوت از دو دشت دیگر بود. در فصل پاییز ترکیب گونه ای جوانه های سبز شده از سرگین گور متفاوت بوده است با این وجود ترکیب گونه ای دو دشت ریگ جمشید و عین الجلال بیشتر مشابه بود و دشت ده وزیر در فصل پاییز ترکیب گونه ای متفاوتی را داشت. گونه ترتیزک بیابانی (lepidium vesicarium) از خانوادهbrassicaceae در فصل تابستان و گون (astragalus podolobus) از خانواده fabaceae در فصل پاییز بیشترین فراوانی را در دو فصل به خود اختصاص داده بودند. شاخص تنوع سیمپسون برای کل جوانه های سبز شده در سه دشت در فصل تابستان بین 2/0 تا 8/0 متغیر بود اما در فصل پاییز مشابه (8/0) به هم بود. تجزیه و تحلیل بافت شناسی میکروسکوپی مشخص کرد که گور ایرانی از چهارگونه گیاهی استپی ریش دار (stipa barbata)، گز (tamarix ramosissima)، قیچ (zygophyllum atriplicoides)و بومادران (achilla wilhelmsii) نیز استفاده می کند. گیاهان یکساله شناسایی شده در بافت شناسی میکروسکوپی در نمونه های سرگین جمع آوری شده نیز رشد کردند اما بوته ها ی گز و قیچ تنها در تجزیه و تحلیل بافت شناسی میکروسکوپی شناسایی شدند. نتایج این تحقیق نقش مهم گور خر ایرانی را در دشت های مرکزی ایران در انتقال بذور گیاهی نشان داد که می تواند جهت مدیریت زیستگاه مورد استفاده قرار گیرد.