جلوه های فرهنگ و تمدّن ایرانی در آثار جاحظ(البیان و التبیین، البخلاء، الحیوان، المحاسن و الأضداد، التاج فی أخلاق الملوک و رسائل الجاحظ)

با روی کار آمدن عبّاسیان و حضور ایرانیان در ساختار اداری حکومت، شالودهی یک جنبش عظیم فرهنگی پی ریزی شد و زندگی سیاسی و اجتماعی عبّاسیان، تأثیری بیاندازه از نظام ساسانی و زندگی اجتماعی آن پذیرفت. از جمله نویسندگان عربی که فرهنگ و تمدّن ایرانی، بخش قابل ملاحظهای از آثار مهمّ وی همچون «المحاسن و الأضداد»، «التاج فی أخلاق الملوک»، «البخلاء»، «البیان و التبیین»، «الحیوان» و رسالههای او را به خود اختصاص داده، جاحظ است. وی، در آثار خویش به معرّفی آداب و رسوم اجتماعی ایرانیان همچون جشنها، موسیقی، خوراکیها، لباسها و بازیهای ایرانی پرداخته و با دقیقترین بیان، آنها را توصیف نموده است. در دو کتاب «المحاسن و الأضداد» و «التاج فی أخلاق الملوک»، دانستنیهای ارزشمندی را پیرامون جشنهای ایرانی همچون نوروز، مهرگان و فَصَد میتوان یافت. در کتاب «البخلاء» نیز شمار فراوانی واژهی فارسی آمده که بیشتر آنها نام غذاها و نوشیدنیهای ایرانی است. جاحظ، متأثّر از پند و حکمت فارسی بوده است. استناد او به سخنان بزرگان و حکیمان ایرانی، بیانگر نفوذ اندیشهی و فرهنگ ایرانیان در افکار جاحظ میباشد.