عوامل موثر بر روابط پیامبر(ص) و قبایل حجاز (از بدر تا عام الوفود)

فاصله زمانی جنگ بدر تا عام الوفود از مقاطع مهم تاریخ اسلام به شمار می آید.پیامبر(ص) پس از ورود به مدینه و تأسیس حکومت اسلامی برآن بودند که به هدف غایی خود یعنی گسترش اسلام بپردازند.از این رو در ادامه استراتژی دعوت که سرآغاز آن از قبیله مشهور قریش بود ، متوجه قبایل بیرون مدینه شدند.پیاده کردن این استراتژی دراز مدت در مقابل قبایل متنوع و متفاوت بود.پرسش اساسی این پایان نامه آن است که: عوامل سیاسی و اقتصادی موثر در روابط پیامبر(ص) با قبایل حجاز و بالعکس (از بدر تا عام الوفود )چه بوده است؟در پاسخ به این سوالات می توان فرض کرد که پیامبر(ص) برای جلب هم پیمان،مقابله با اقدامات قریش،تقویت قدرت مسلمانان قطع شریان های اقتصادی قریش،دستیابی به راه های تجاری شمال حجاز و گسترش تجارت متوجه قبایل شدند.توجه قبایل نیز مبتنی بر نیازهای سیاسی واقتصادی آنان بود. از بررسی های انجام شده برمی آید که تا قبل از غزوه خندق برخی قبایل در پیوستن به مدینه تردید داشتند حتی در این میان تعرضاتی را نیز انجام می دادند.اما پس از آن و حتی پس از تسلیم قریش این قبایل گروه گروه به پیامبر(ص) پیوستند ،تا جاییکه اکثر قبایل در فتح مکه مشارکت نمودند. مهم ترین راهکارهای پیامبر(ص) برای تحقق این اهداف عبارت بود از:دفع خطر حملات احتمالی قبایل،سلب فرصت هم پیمانی قبایل با دیگر تیره ها و قبایل ،استفاده از نیروی قبایل در جهاد و ایجاد امنیت در راه های تجاری شمال . دلایل قبایل در برقراری روابط با پیامبر(ص) از جهت سیاسی: ترس قبایل حجاز از قبایل بزرگتر مجاور و یا قریش و یا حضور در موقعیت برتر سیاسی بود.همچنین قرار داشتن موقعیت جغرافیایی در نزدیک مکه سبب تأنی و تاخیر آنان در برقراری ارتباط با پیامبر(ص) و همسویی با دولت مدینه و مسلمانان شد.از جهت اقتصادی نیز در مواقعی نزدیکی به مدینه عامل روابط دوستانه بود در حالی که دوری از مدینه برعکس آن عمل می کرد. حضور در بادیه و گرفتاری به قحطی وخشکسالی در مورد قبایل فقیر سبب تشدید دشمنی با مدینه می شد.