نقش طایفه ی شاملو در تحولات سیاسی و نظامی دوره ی صفویه(1038-907)

این طایفه در تشکیل دولت صفوی مانند دیگر طوایف مهّم قزلباش نقش عمده ای داشتند . بعد از به قدرت رسیدن شاه اسماعیل ، افراد این طایفه در زمینه های سیاسی و نظامی نقش های عمده ای ایفا کردند و از آنها سردارانی مانند حسین بیگ للِه شاملو و دورمیش خان شاملو جز مهم ترین امرای شاه اسماعیل محسوب می شدند؛ ولی به دلیل تعادلی که شاه اسماعیل بین طوایف قزلباش و ایرانیان به وجود آورد ، امرای قزلباش مانند دوره های بعد نتوانستند قدرت نمایی کنند . شاملوها که به دلیل تعداد زیاد و مناصب بزرگی مانند امیر الامرایی و وکالت که دو منصب مهم و در اختیار حسین بیگ للِه بود به همراه استاجلوها در رأس طوایف قزلباش قرار داشتند، بعد از مرگ شاه اسماعیل مانند دیگر طوایف قزلباش در روی کار آوردن شاه طهماسب نقش عمده ای ایفا نمودند اما چوهه سلطان تکلّو با به دست آوردن منصب امیرالامرایی به رقابت با شاملوها برخاست که نتیجه ی آن، درگیری شاملوها و تکلّو ها ، کشته شدن چوهه سلطان به وسیله شاملوها و رسیدن حسین خان شاملو به مقام امیر الامرایی بود . اما پس از مدتی ، حسین خان در صدد بر آمد که شاه طهماسب را طی توطئه ای به قتل برساند که موفق نشد و شاه او را به دلیل خیانت کشت و بعد قدرت آنها را محدود کرد . این مسأله قدرت و اهمیت این طایفه را در مقایسه با سایر طوایف به خوبی نشان می دهد. اما نقش این طایفه بعد از در هم شکسته شدن قدرت آنان ،در دوران شاه طهماسب پایان نمی یابد بلکه بعد از یک وقفه ی کوتاه، شاه طهماسب از افراد و امرای این طایفه در دستگاه حکومتی استفاده کرد و در سال های آخر حکومت شاه طهماسب ، دوباره موقعیت و اقتدار خود را در جایگاهی برتر از سایر طوایف یافتند . این موضوع در جریان سال های پایانی پادشاهی شاه طهماسب نمود پیدا می کند . آنها اسماعیل میرزا را که در قهقهه زندانی بود آزاد کرده و او را در رسیدن به سلطنت یاری کردند و شاه اسماعیل هم به پاس خدمات آنها مناصب مهمّی به آنها واگذار کرد؛ از جمله علیقلی خان شاملو را مأمور قتل عباس میرزا و حاکم خراسان کرد .اما با مرگ شاه اسماعیل از کشتن شاهزاده منصرف شد و خود را للِه ی او و حاکم خراسان خواند. دوران سلطان محمد خدابنده که دوره ی تسلّط و غلبه ی قزلباشان در کشور بود بهترین شرایط را برای آشکار ساختن قدرت و اقتدار قبایل قزلباش فراهم ساخت؛ یعنی زمینه برای قبایل مختلف قزلباش فراهم شد تا قدرت خود را به نمایش بگذارند . در این قدرت نمایی طایفه ی شاملو نیز بی نصیب نمانند؛ علیقلی خان شاملو که شاهزاده عباس میرزا را در اختیار داشت به مخالفت با محمد شاه و امرای پایتخت پرداخت و حکومت عباس میرزا را در خراسان اعلام کرد اما در نتیجه ی درگیری بین علیقلی خان و متحد و رقیبش مرشدقلی خان، عباس میرزا به دست رقیب افتاد و علیقلی خان در جنگی با ازبکان به قتل رسید. هر چند شاه عباس با نشستن بر تخت سلطنت ، قدرت قزلباشان را محدود کرد اما افرادی از طایفه شاملو مانند زینل خا ن شاملو ، مهدی قلی خان شاملو ، حسن خان و حسین خان شاملو در جنگ های شاه عباس با عثمانی و ازبکان نقش های مهمی ایفا کردند. نقش طایفه ی شاملو هر چند در حوادث سیاسی و نظامی دوره ی صفویه چشمگیر بود ولی فقط در این مورد خلاصه نمی شود، در زمینه ی فرهنگی و ادبی بعضی از افراد این طایفه نقش و اهمیت خاصی داشتند از جمله: حسن خان شاملو حاکم خراسان و مایل شاملو و رهی شاملو که ازشاعران دوره صفویه محسوب می شدند .اما چیزی که در این بین مهّم است روی آوردن قزلباشان به مسائل فرهنگی است .به طور کلی می توان گفت :که طایفه ی شاملو بیشترین نقش و اهمیت را در بین طوایف قزلباش در دوره ی صفویه دارا بود.