نشانه شناسی طاووس در هنرهای صناعی دوره ی صفویه و قاجار (با تأکید بر دستبافتها)

فرش جایگاه ویژه ای درفرهنگ وتمدن ایرانیان دارد، هنری اصیل و زیبا که بازگوکننده ی باورها واندیشه های بافندگان آن می باشد. ایرانیان از طلوع تمدن کهنسال خود با هنر فرش بافی آشنا بوده اند و دستبافتهای دوران مختلف هنر ایران به ویژه دوره ی صفویه و قاجار حاوی نکات ارزنده ی بسیاری از فرهنگ و تمدن ما هستند که نسل اندر نسل گشته و در قالب این متون به آیندگان منتقل شده است. بررسی نقوش دستبافتها و مضامین آنها به ما کمک می نماید تا با این اندیشه ها آشنا گردیم. یکی از این نقوش، طاووس است که با زیبائی تمام در بسیاری از دستبافتها دیده می شود و مدتهای مدیدی است که درهنر و ادبیات شرق وغرب شهرت دارد. حضور گسترده ی این نقشمایه در دستبافتهای ایران با توجه به این نکته که این پرنده بومی ایران نیست سؤالاتی را به ذهن می آورد: ورود این پرنده در دستبافتهای ما ازچه زمان و به چه علت بوده است و دیگر اینکه مفهوم آن درفرهنگ ما چه بوده که این چنین گسترده ومتنوع دردستبافتها به کاررفته است. از سویی بررسی این نقشمایه به نوعی راه را برای درک بهتر سایرنقوش دستبافتها و مفاهیم ضمنی آنها خواهد گشود که در این میان می توان به همنشینی طاووس با درخت زندگی، نقش محراب و... اشاره نمود. در این رساله، ابتدا به جایگاه طاووس در ادبیات و هنرایران پرداخته شده و سپس حضورطاووس و مفاهیم آن دردستبافتهای روستایی وشهری ایران از ابتدای دوره ی صفویه تا اواخر دوره ی قاجار بررسی گردیده است. در انتها نیز نمونه هایی از نقشمایه های طاووس در دستبافتها با بهره گیری از علم نشانه شناسی تحلیل شده و جلوه های گوناگون نشانه ی طاووس از لحاظ ساختاری در دستبافتهای روستایی و عشایری این دوره تحلیل و طبقه بندی شده است .