بررسی صفات شیر تولیدی و اوزان بدن در نژادهای بز خالص و آمیخته در استان یزد

این پژوهش در دو بخش انجام شد: 1- داده های ایستگاه تحقیقاتی-تکثیری سانن 2-داده های گله تحقیقاتی-توسعه ای روباز شهرستان مهریز. از اطلاعات وزن تولد (885 رکورد)، وزن شیرگیری (328 رکورد)، متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری (328 رکورد)، کل تولید شیر (397 رکورد)، طول دوره شیردهی (397 رکورد) و رکورد روزآزمون شیر (3881 رکورد)، که طی یک دوره 11 ساله (1377 تا 1387) از ایستگاه تحقیقاتی-تکثیری بز سانن اردکان یزد بدست آمد، به منظور برآورد اثرات ثابت، وراثت پذیری و همبستگی ژنتیکی (فنوتیپی) صفات به وسیله نرم افزارهایharvey و dfreml استفاده شد. همچنین از اطلاعات رکورد ماهیانه تولید و ترکیبات شیر و وزن بدن هفت گروه ژنتیکی بز ندوشن (100 رأس)، ندوشن×سانن (20 رأس)، ندوشن×آلپاین (14 رأس)، رائینی×سانن (12 رأس)، رائینی×آلپاین (11 رأس)، رباطی×سانن (6 رأس) و رباطی×آلپاین (11 رأس)، که از گله تحقیقاتی-توسعه ای روباز شهرستان مهریز به دست آمد، برای بررسی اثرات ثابت و گروه ژنتیکی بر صفات تولید و ترکیبات شیر و وزن بدن استفاده شد. میانگین حداقل مربعات صفات وزن تولد، شیرگیری (تصحیح شده برای 90 روز) و متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری بزغاله های نژاد سانن به ترتیب 3/3، 7/16 و 139/0 (کیلوگرم) بود. عوامل ثابت سال، سن مادر، جنس، تیپ تولد اثر معنی دار بر این سه صفت داشتند (001/0p<). عامل ماه زایش بر وزن تولد اثر معنی دار نداشت ولی بر دو صفت دیگر اثر معنی دار نشان داد (05/0p<). مقادیر وراثت پذیری مستقیم بر اساس بهترین مدل برای صفات وزن تولد (مدل 3)، شیرگیری و متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری (مدل 1) به ترتیب 03/0±14/0، 16/0±25/0 و 17/0±45/0 برآورد شد. مقدار وراثت پذیری ژنتیک مادری نیز برای وزن تولد 05/0±23/0 برآورد شد. برای دو صفت دیگر اثرات مادری معنی دار نبود و مقدار وراثت پذیری اثرات مادری پایین و نزدیک صفر بود. مقادیر همبستگی ژنتیکی (فنوتیپی) از مقدار پایین، 07/0 (وزن تولد با متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری) تا خیلی بالا، یک (وزن شیرگیری با متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری) برآورد شد. میانگین حداقل مربعات صفات کل تولید شیر، متوسط تولید شیر روزانه و طول دوره شیردهی بزهای نژاد سانن به ترتیب 8/285، 3/1 کیلوگرم و 9/230 روز بود. اثر عوامل ثابت سال، سن مادر، تیپ تولد و ماه زایش بر این سه صفت اثر معنی دار داشتند (05/0p<) و بر صفت طول دوره شیردهی فقط اثر تیپ تولد معنی دار نبود (05/0p>). مقادیر وراثت پذیری (تکرارپذیری) صفات کل تولید شیر، متوسط تولید شیر روزانه و طول دوره شیردهی به ترتیب 07/0±24/0 (51/0)، 02/0±28/0 (60/0) و 06/0±08/0 (25/0) برآورد شد. مقادیر همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی بین صفات کل تولید شیر و طول دوره شیردهی به ترتیب 81/0 و 23/0 به دست آمد. میانگین حداقل مربعات تولید شیر روزانه برای بزهای رائینی×سانن، رائینی×آلپاین، ندوشن×سانن، ندوشن×آلپاین رباطی×سانن، رباطی×آلپاین و ندوشن به ترتیب 9/17±8/379، 5/15±2/319، 5/14±4/313، 3/17±1/297، 5/26±4/255، 5/26±4/255 و 8/15±1/133 (گرم) بود. اثر عامل نژاد یا ژنوتیپ بر تولید و ترکیبات شیر معنی دار بود (01/0p<). عامل وزن مادر در زمان جفت گیری بر تولید و ترکیبات شیر اثر معنی دار نشان نداد (05/0p>). تفاوت تولید شیر بین بزهای ندوشن با بقیه گروه های ژنتیکی معنی دار بود (01/0p<) و دورگه های سانن به طور معنی دار از دورگه های آلپاین تولید شیر بیشتری داشتند (01/0p<). عامل مرحله شیردهی بر صفات تولید و ترکیبات شیر اثر معنی دار داشت. تولید شیر روزانه با نقطه انجماد همبستگی مثبت و با سایر ترکیبات شیر همبستگی منفی نشان داد. همبستگی بین چربی، پروتئین، لاکتوز و کل مواد جامد مثبت و با نقطه انجماد منفی بود. عامل نژاد یا ژنوتیپ برصفات وزن تولد، شیرگیری (5/10±3/79 روزگی)، 6 ماهگی (5/10±3/183 روزگی)، 8 ماهگی (4/10±4/242 روزگی) و متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری اثر معنی دار داشت. بر متوسط افزایش وزن از شیرگیری تا 8 ماهگی فقط عامل جنس اثر معنی دار داشت (001/0p<). تفاوت وزن بدن و متوسط افزایش وزن بین بزغاله های دورگ سانن و آلپاین معنی دار نبود (05/0p>). عوامل تیپ تولد و پرورش و جنس بر وزن بدن و متوسط افزایش وزن از تولد تا شیرگیری اثر معنی دار داشتند (01/0p<). عامل وزن مادر در زمان جفت گیری فقط بر وزن تولد اثر معنی دار داشت (05/0p<). عامل سن مادر بر هیچکدام از صفات اثر معنی دار نداشت (05/0p>).