کاربرد مکر و مکراندیشی در حکایت‌های تمثیلی جانوران در مرزبان نامه

حیوانات با ایفای نقش تمثیلی و نمادین جدای از اینکه، موجب غنای محتوا و جذابیّت حکایت‌ها می‌شوند، شاعران و نویسندگان متون نظم و نثر از رویکرد تمثیلی نقش آنها، بیشتر برای تحقق اهداف اخلاقی، تعلیمی، اجتماعی و سیاسی سود می‌جویند. در این حکایت‌ها بیشتر از مصلحت اندیشی، حزم، مکر اندیشی، حرص و طمع، ترک هوی و هوس، تدبیر و عمل در کارها سخن می‌رود. در این مقاله، ملاک انتخاب حکایت‌ها حضور شخصیّت‌های حیوانی فعّال در حوادث و ماجراهاست. اغلب در این گونه حکایت‌ها شخصیّت حیوان تنها سخن می‌گوید، گاهی مطابق طبیعت حیوانی عمل می‌کند و انگیزه‌های حیوانی دارد و گاهی انگیزه‌ها و اعمال نسبت داده شده به انسان را در بر می‌گیرد. هر حیله و چاره اندیشی مثمر واقع نمی‌شود، بلکه باید با مشورت خردمندان همراه باشد. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، نشان داده شده است که مکر به صورت فریفتن حریف عملی می‌شود و قهرمان در اصل از یک خطای ادراکی او که مبتنی بر عادت است، استفاده می‌کند. این تحقیق برتری مکر وحیله را بر زور و قدرت و شجاعت گوشزد می‌کند و یادآوری می‌کند: آنان که با چاره اندیشی و تدبیر به مقابله با دشمن می‌روند، پیروزتر از کسانی هستند که تنها به تیغ تیز و زور بازو متکی هستند.