کاربرد شاخص‌های مورفوتکتونیکی در تحلیل مخاطرات زمین‌لغزش در راه‌آهن ناحیۀ لرستان

یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که ایمنی خطوط ریلی را کاهش می‌دهد، مخاطرات طبیعی ناشی از حرکات دامنه‌ای و زمین‌لغزش است که خسارات جانی و مالی بسیاری را در پی دارد. با شناسایی مناطق دارای پتانسیل خطر می‌توان از بروز چنین حادثه‌هایی جلوگیری کرد. هدف این تحقیق، ارزیابی محدودۀ خطوط ریلی ناحیۀ لرستان از لحاظ شدت فعالیت‌های تکتونیکی و تأثیر این فعالیت‌ها در ایجاد و تشدید مخاطرات زمین‌لغزش در این حوضه است. ارزیابی نسبی وضعیت تکتونیکی منطقه با استفاده از شاخص تکتونیکی lat، و محاسبۀ هفت شاخص ژئومورفولوژیکی و مورفوتکتونیکی نظیر منحنی‌های هیپسومتری(Hi)، انتگرال هیپسومتری، شاخص شیب طولی رودخانه (SL)، نسبت شکل حوضه (BS)، شاخص عدم تقارن حوضۀ زهکشی (AF)، شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (VF)، فاکتور تقارن توپوگرافی عرضی (T) و شاخص نسبت V انجام گرفت. زمین‌لغزش‌های منطقه نیز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی و همچنین تحقیقات میدانی مشخص شد. در مرحلۀ بعد برای برقراری ارتباط کمّی بین لغزش‌های مشاهده‌شده و شاخص‌های تکتونیکی در زیر‌حوضه‌ها از روش تحلیل رگرسیون خطی استفاده و به‌دلیل ناهمگنی شاخص‌ها در دامنۀ اعداد‌، به روش نمرۀ Z استاندارد شد و برای برقراری ارتباط بین شاخص‌ها و برداشت‌های میدانی مدل رگرسیون خطی آن محاسبه شد. نتیجۀ این تحقیق نشان داد که منطقه از لحاظ فعالیت‌های نئوتکتونیکی جوان است، اما شدت فعالیت در همه جای آن یکسان نیست، به‌نحوی که حوضه‌های 1، 3 و 12 بیشترین فعالیت تکتونیکی را داشته و حوضه‌های 9، 10، 11 و 13، فعالیت به‌نسبت کمتری دارند. حداکثر رخداد زمین‌لغزش در اطراف خطوط ریلی در حوضه‌های 5 و 12 مشاهده شد. براساس مشاهدات میدانی، بیش از 80 درصد کل زمین‌لغزش‌های منطقۀ بین ایستگاه درود تا تنگ هفت، در محدودۀ فعالیت تکتونیکی زیاد تا بسیار زیاد قرار دارد که این موضوع نشان‌دهندۀ تأثیر فعالیت زمین‌ساخت بر فراوانی زمین‌لغزش‌های منطقه است.