کاربرد تحلیل ریسک لرزه ای در مدیریت بحران ناحیه ای با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهرستان آباده)

زمینه و هدف: زمین­لرزه­ها یکی از مهم­ترین مخاطرات طبیعی می­باشند که تأثیرات زیادی بر فعالیت انسان­ها در پهنه ­های جغرافیایی دارند. برای مدیریت خطر زلزله، شناخت پهنه­ های آسیب­ پذیر، یکی از مهم­ترین اقدامات می­باشد. در مطالعات صورت گرفته در ایران، به­ خصوص در سطح منطقه ­ای، تحلیل­های صورت گرفته، بیشتر متمرکز بر خطر لرزه­ ای بوده و تحلیل ریسک لرزه­ ای کمتر مورد توجه میباشد. در تحلیل ریسک لرزه­ ای هدف اصلی، شناخت میزان اثر­گذاری خطر زمین­لرزه بر انسان و فعالیت­های انسانی است. در این مطالعه نیز هدف اصلی ارائه روشی مناسب و کارا برای تحلیل ریسک لرزه­ ای در سطوح فرا­شهری (منطقه) با استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی (GIS) می­باشد. روش: روش مورد استفاده در این تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی می­باشد. به همین منظور پس از شناسایی منابع لرزه­ ای با استفاده از منابعی مثل نقشه­ های زمین­ شناسی، تصاویر ماهواره­ ای و غیره، اقدام به تحلیل خطر لرزه­ ای در سطح محدوده مورد مطالعه گردید، این کار، با استفاده از از روش تعینی انجام شد. در مرحله دوم، پس از شناسایی پهنه­ های آسیب­ پذیر در مقابل زمین ­لرزه، همپوشانی لایه خطر با لایه­ های سکونت­گاه ­ها، میزان جمعیت و همچنین پیشنهادات طرح­ های منطقه ­ای در زمینه بارگذاری جمعیت و فعالیت صورت گرفت و در مرحله آخر، تحلیل ریسک لرزه­ ای  انجام پذیرفت.  یافته ها: یافته­ های تحقیق را در دو بخش مجزا می­توان مورد بررسی قرار داد. در بخش اول تحلیل ریسک لرزه ­ای منطقه مورد مطالعه، از جنبه سکونت­گاه­ها و جمعیت موجود در آن­ها می­باشد که یافته­ های تحقیق در این بخش، نشانگر این می­باشد که هم از نظر تعداد سکونت­گاه­ها و هم از نظر جمعیت، میزان آسیب ­پذیری در حد متوسط می­باشد. در بخش دوم، تحلیل ریسک لرزه ­ای از جنبه پیشنهادات طرح منطقه­ ای (بار­گذاری جمعیت و فعالیت) مد نظر قرار گرفته که یافته ­ها نشانگر این امر می­باشد که پیشنهاد بار­گذاری جمعیت و  فعالیت­ها بدون توجه به خطر لرزه ­پذیری منطقه، صورت پذیرفته است. نتیجه گیری: نتایج تحقیق، بیانگر این است در منطقه مورد مطالعه علی­رغم توزیع جمعیت و سکونت­گاه­ها در محدوده خطرمتوسط، به ­دلیل پایین بودن مقاومت واحدهای مسکونی، سیاست­های به سازی و مقاوم ­سازی، باید در اولویت قرار گیرد. در ضمن پیشنهادات طرح منطقه ­ای از نظر تحلیل ریسک لرزه­ ای مناسب نبوده و نیاز به بازیینی دارد. این مطالعه نشانگر قابلیت و توانایی بالای GIS در تحلیل خطر ریسک لرزه ­ای در سطوح فضایی فراتر از شهر است که می­تواند به ­عنوان یک ابزار کارا در مباحث مربوط به برنامه­ ریزی منطقه­ ای و طرح­های آمایشی در ایران، که یکی از کشورهای آسیب­ پذیر در این زمینه می باشد، مورد استفاده قرار گیرد.