پیچیدگی‌‌های فرهنگ و گونه‌شناسی مطالعات آن در آموزش‌عالی؛ چارچوبی فرانظری و مفهومی

موضوع فرهنگ در نهاد آموزش‌عالی به‌عنوان یکی از عناصر فرهنگ‌ساز جامعه، اهمیتی دوچندان می‌یابد. نزدیک به چهار دهه است که «فرهنگ دانشگاهی» در آثار خارجی جایگاهی ویژه یافته و دانشوران هر یک از منظر خویش به این پدیده پیچیده پرداخته‌اند؛ اما به‌رغم چنین اهمیتی، فرهنگ دانشگاهی چندان مورد توجه پژوهشگران داخلی قرار نگرفته و این امر، فقر شدید ادبیات نظری در خصوص تبیین و فهم هر چه بهتر ابعاد این پدیده را در آثار داخلی درپی داشته که خود مستلزم بازیابی منسجم آثار خارجی است. در این مقاله، با هدف جبران این نقیصه، با استفاده از روش گونه‌شناسی به‌عنوان روشی ممتاز و پایه‌ای در نظریه‌پردازی، ابتدا مطالعات فرهنگی در آموزش‌عالی بر حسب موضوع مورد مطالعه، مورد واکاوی قرار گرفته و در هفت‌گونه طبقه‌بندی می‌گردند. سپس برحسب پیش‌فرض هر بینش نظری نسبت به فرهنگ دانشگاه، با استفاده از «چارچوب فرانظری» مارتین در سه‌گونه انسجام، تمایز و تقطیع طبقه‌بندی می‌شوند. نمایان شدن خلأهای پژوهشی مهم این عرصه برای مطالعات داخلی و ارائه «چارچوبی مفهومی» برای فهم ساده‌تر و جامع‌تر پیچیدگی‌های فرهنگ در آموزش‌عالی، از نتایج مهم این پژوهش است؛ چارچوبی که می‌تواند راهنمای پژوهش‌های گوناگون فرهنگی در دانشگاه و مفید برای مدیران دانشگاهی باشد.