پوربها و نقد نظام اقتصادی ایلخانان (654 تا 694ق/1256 تا 1296م)

عصر نامسلمانی ایلخانان، در دوره‌ای که خاندان جوینی در رأس ساختار اجرایی حکومت بودند، نوعی پویایی در حیات فرهنگی و احیاناً اقتصادی و اجتماعی داشت که در پناه مدارای موجود، تحمل نگرش انتقادی را پذیرا بود. پویایی و نگرش انتقادی مذکور، با دورة برتری خاندان جوینی و وابستگان بدان‌ها هم‌زمان بود. این نگرش انتقادی، به‌عنوان نمود واگرایی جامعة ایرانی، در برابر مغول‌های بیگانه و نامسلمان، در قالب شعر و ادب بازتاب صریح‌تری داشته است. در این میان، تاج‌الدین‌بن‌بهاالدین، معروف به «پوربهای جامی»، با همة اطلاعات اندکی که دربارة وی وجود دارد، جایگاه ممتازتری را از آن خود کرده است. پوربها با بهره‌گیری از فضای متساهل عهد برتری خاندان جوینی، بی‌رسمی‌های مالیاتی موجود را به باد انتقاد گرفته و افق دیگری را در راستای فهم وضعیت اقتصادی و اجتماعی عهد نامسلمانی ایلخانان گشوده است. بازتاب موقعیت مذکور، در شعر پوربها و وجه انتقادی اشعار او، مسئله‌ای است که نوشتار حاضر قصد بررسی آن را دارد .