پاتوتیپ‌ها و نژادهای فیزیولوژیک قارچ Puccinia triticina Eriks. عامل بیماری زنگ قهوه‌ای گندم و پراکنش آن‌ها در ایران در سال‌های 1388 و 1389

جهت بررسی تنوع بیماری‌زائی در جمعیت عامل بیماری زنگ قهوه‌ای بیش از 140 جدایه قارج عامل بیماری در بهار سال‌های 1388 و 1389 به صورت تصادفی از مزارع گندم استان‌های مختلف ایران جمع‌آوری شد. شناسایی پاتویپ‌ها با استفاده از 38 لاین تقریباً ایزوژنیک گندم و بر اساس فرمول بیماری‌زایی/غیربیماری‌زایی و تعیین نژادهای فیزیولوژیک بر اساس سیستم اصلاح شده نامگذاری یکسان با استفاده از 20 لاین تقریباً ایزوژنیک در پنج گروه چهارتایی انجام شد. از 234 تک جوش بررسی شده، 177 نژاد متفاوت تعیین شد. بیشترین فراوانی به ترتیب متعلق به نژادهایFKTRS ، FJRRS و FKTTS بود. در اردبیل نژادTKTTN و در خراسان شمالی نژادTFTTN با پرآزاری بر روی 31 ژن مقاومت به زنگ قهوه‌ای، بیشترین توان بیماری‌زایی را در میان جدایه‌های عامل بیماری داشتند. به دلیل تنوع بالای پاتوتیپ‌ها در ایران تنها تعداد محدودی از ژن‌های مقاومت به تمام پاتوتیپ‌های موجود مقاومت خوبی داشتند. هرچند که فراوانی این پاتوتیپ‌ها بسیار کم بود. در بین پاتوتیپ‌های بررسی شده تنها هفت پاتوتیپ روی ژن Lr2a و یک پاتوتیپ (FHQJS) روی ژن Lr19 بیماری‌زا بودند. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش به نظر می‌رسد که ارقام گندم با ترکیبی از ژن‌های اختصاصی مانند ژن Lr28، Lr9، Lr25، Lr19، Lr29 و Lr2a در ترکیب با ژن‌های غیر اختصاصی مانند Lr34 ، Lr46 و یا ژن جدید Lr67 مقاومت موثر و پایدارتری ایجاد کنند. وجود نژادهای مشترک خصوصاً در استان‌هایی که تحت تاثیر جریانات هوایی مشترک هستند وجود ارتباط بین این استان‌ها را از طریق این جریانات هوایی تقویت کرد. احتمالاً در کشور، اسپورها هم به صورت انتقال با مسافت‌های نسبتاً کوتاه به استان‌های مجاور و هم به صورت انتقال با مسافت‌های بلند به سایر استان‌ها مهاجرت می‌کنند.