وضعیت‌های متعارض و مسأله‌ی سیاست‌گذاری جمعیت در ایران

سیاست‌گذاری در زمینه جمعیت، امری مسلم در همه‌ی دوره‌ها و مراحل گذار جمعیت‌شناختی‌ست. امروزه جمعیت ایران در یک وضعیت متعارض گرفتار آمده است: از طرفی باروری پایین‌تر از سطح جایگزینی است، از سوی دیگر، تداوم این سطح از باروری به سالخوردگی جمعیت در چند دهه‌ی آینده منجر خواهد شد.هدف از این مقاله پاسخ به این پرسش است: در این وضعیت متعارض، سیاست جمعیتی مناسب برای جامعه‌ی ایران کدام است؟ برای این منظور، از طریق تحلیل ثانویه‌ی نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن ایران و برآوردها و پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته توسط افراد و سازمان‌های مختلف، از جمله بخش جمعیت سازمان ملل متحد، سیمای جمعیت ایران، روندهای گذشته و چشم‌انداز آینده‌ی آن، در چارچوب مدل کلاسیک گذار جمعیت‌شناختی ترسیم شد. نتایج نشان داد که روند تغییرات جمعیت در ایران موجد فرصت‌ها و تهدیدهایی بالقوه برای جامعه شده است. بر این اساس، ضمن تعیین اولویت‌های سیاست‌گذاری جمعیتی دولت، مسیرهای مداخله‌ی دولت برای سیاست‌گذاری جمعیت را مشخص کردیم. بر پایه‌ی این بررسی، مدیریت دریچه‌ی جمعیتیو ارتقای باروری، دست‌کم تا سطح جایگزینی،به ترتیب بایددر اولویت سیاست‌گذاری جمعیتی دولت قرار بگیرد. بررسی مسیرهای مداخله‌ی دولت برای ارتقای بارورینشان داد که سیاست‌گذاری برایافزایش سطح باروری بدون در نظرگرفتن عوامل، شرایط و زمینه‌های باروری پایین محکوم به شکست خواهد بود.